Namangan davlat universiteti n. Sotvoldiyev biznesni tadqiq etish

Biznesni tadqiq etish usullari 
142 
ularning moliyaviy rejasida aks ettiriladi. Aylanma mablag’lar normasi xom ashyo 
materiallari va yoqilg’i zahirasi normasiga va boshqa normalarga bog’liq. Bu normalarning 
hammasi marketingning strategik rejalarida ham o’z aksini topadi. 
 
9.2. Yangi tovarlarni bozorga chiqarish holatini tahlil qilish 
Iqtisodchi olimlar va amaliyotchilar marketing faoliyatida strategik qaror qabul qilish 
uchun yordami tegishi mumkin bo’lgan bir qator modellar ishlab chiqqanlar. Ko’pgina bazis 
strategiyalar bu modellar bilan bog’liq. Model aniq bir vaziyatdan kelib chiqib tanlanadi. Bu 
modellardan ba’zilarini ko’rib chiqamiz.
«Mahsulot-bozor» matritsasi (Ansoff matritsasi)
1
 . 
Bozorlar 
Mahsulotlar 
Mavjud bozorlar 
Yangi bozorlar 
Mavjud mahsulotlar 
Bozorga yanada 
chuqurroq kirib borish 
I 
Bozor 
chegaralarini 
kengaytirish 
II 
Yangi 
mahsulotlar 
Mahsulotni 
takomillashtirish 
 
 III 
 
 
Diversifikatsiya 
IY
O’suvchi bozor sharoitida strategiyalarni yaratish uchun model taqlif etiladi. 
Boshlang’ich nuqta korxonaning haqiqiy va rejadagi rivojlanishi o’rtasidagi farq yoki 
marjasi hisoblanadi. Bu korxona maqsadlari avvalgi strategiyalar yordamida amalga 
oshirilganini bildiradi. Bu vaziyatga yoki maqsadga o’zgartirish kiritish, yoki boshqa 
strategik yo’llarni qidirish lozim. O’suvchi bozor sharoitida mumkin bo’lgan strategiyalarni 
1966 yilda amerikalik olim Igor Ansoff «mahsulot-bozor» deb ataladigan matritsa 
yordamida tuzgan. Bu matritsaning umumiy ko’rinishi yuqoridagi chizmada ko’rsatilgan.
Alohida muqobillar bilan bog’liq bo’lgan xavf-xatar miqdori bir xil emas. Bu 
sinergetik ta’sirlarning kamayishi natijasidir. Turli strategiyalar muvaffaqiyatining ehtimoli 
(Hinterhuber-Thom, 1995 tadqiqotlari):
- eski mahsulot eski bozorda 50%; 
- yangi mahsulot eski bozorda 33%; 
- eski mahsulot yangi bozorda 20%; 
- yangi mahsulot yangi bozorda 5%. 
Alohida muqobillar bilan bog’liq xarajatlar (Aurich-Shroeder, 1996, empirik 
tadqiqotlari natijasi):
- bozorga ishlov berish - bazis; 
- mahsulotni rivojlantirish - sakkiz marta oshiqcha xarajat; 
- bozorni rivojlantirish - to’rt marta oshiqcha xarajat; 
- diversifikatsiya - 12 va 16 marta oshiqcha xarajat.