Наманган мухандислик педагогика институти


МВ: «Генерал бўлишни орзу қилмаган солдат-солдат эмас!»


Download 1.05 Mb.
bet39/43
Sana16.06.2023
Hajmi1.05 Mb.
#1509201
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   43
Bog'liq
443e434bedb560a7da76eec767f7adaa Психология (Муаммоли маъруза матни)

МВ: «Генерал бўлишни орзу қилмаган солдат-солдат эмас!»
иборасини шархланг.

Киши навбатдаги харакатнинг кийинчилик даражасини бемалол танлаш имконятига эга булган пайтда узига узи берадиган бахони ошириб юборишга интилиш иккита тенденция уртасида можаро келиб чикишига сабаб булади: бир томондан энг куп нуткка эришиш учун интилишни кучайтириб юборишга харакат килинса, иккинчидан муваффакиятсизликка учрамаслик учун интилишларни камайтиришга харакат килинади.


Интилишлар даражасининг шақлланиши факат нуткка эришилиши ёки муваффакиятсизликка учраш муикнлигини олдиндан сезиш билан эмас, энг аввало ақл-идрок билан, баъзан эса утмишдаги ютуклар ва муваффакиятсизликларни оз булса-да англанилган тарзда хисобга олиш ва бахолаш билан белгиланади.
Чет элларда утказилган тажрибалардан бири синалувчилар орасида хавф–хатар булган такдирда муваффакият козониш эмас, балки муваффакиятсизликка учрамаслик учун купрок интиладиган шахсларнинг борлигини курсатди. Агар уларга кейинчалик даражаси хар хил булган вазифалардан бирини танлаш суралса, улар ё энг енгил вазифани ёки энг кийин вазифани танлайдилар.
Шахснинг интилишлари даражасини факат уларнинг таъсирчанлиги жихатидан эмас, балки уларнинг мазмуни юзасидан, жамоанинг максадлари ва вазифалари билан алокадорлиги юзасидан олиб борилган тадкикотлар киши хулк–атвори мотивларини яхширок англаб етиш ва шахсда энг яхши фазилатларни шақллантиришга каратилган таъсир утказиш имкониятини беради. Бир хил холларда педагог учун шахснинг интилишлари даражасини ошириш вазифаси жуда мухим булиб чикади; агар укувчи узига ва уз имкониятларига унчалик юкори бахо бермайдиган булса, бу муайян даражада зиён курилишига, муваффакиятга эришишга ишончнинг тамомила йуколишига олиб боради. Кетма-кет муаффакиятсизликлар хафсаласи пир булишига хам олиб келиши мумкин.
Интилиш даражасини ошириш йуллари турлича булиб, укувчининг индивидуаллигига, фрустрация хусусиятига, педагогнинг реал имкониятларига ва хоказоларга богликдир. Бу уринда укитувчи ва синф жамоаси томонидан курсатиладиган бевосита ёрдам хам, шахс истикболини яратишнинг турли хил усуллари хам иш беради.
Шахснинг узини англаши, узига узи бахо бериш механизмини куллаган холда хусусий интилишлари ва реал ютуклари уртасидаги узаро нисбатларни аник кайд этади. Америкалик психолог У. Джемс узининг психологик назариясида инсонга нисбатан америкача утилитар муносабатга (утилитар-манфаатпарастлик, хар бир нарсадан фойда олишга интилиш) хос прагматик карашларга хос, XX аср бошларидаёк шахс ва унинг «Мен» сиймосининг энг мухим таркибий кисми узини хурмат килиши хакикатдан хам эришган ютукларининг киши даъвогарлик килган, мулжалланган нарсаларга муонсабати билан белгиланиши хакида умуман тугри фикр билдирган эди. У шахснинг «Мен» сиймосини ифодалайдиган формула яратди: формуладаги каср сурати индивиднинг реал муваффакиятларини, махражи эса унинг интилишларини ифода этади:
муваффакияти
узини хурмат килиши қ ---------------------
интилишлари
Маълумки, сурати ошиб, махражи камайганда каср катталашади. Шу сабабли киши узини хурмат килишини сақлаб колиши учун бир хил холларда энг куп куч ва гайрат сарфлаши ва узини хурмат килишни сақлаб колиши шарт булиб, бу купинча мураккаб вазифа хисобланса, бошка бир йули интилишларнинг даражасини пасайтиришдан иборатки, бунда хатто жуда хам камтарона муваффакиятларга эришганда хам узи хурмат килиш хисси йуколмайди. Киши уз фаолиятида кийинчиликлар

Download 1.05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling