Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

sohasida va yakka iste’mol jihatlari bo‘yicha yana ham ilgari siljishga 
harakat qiladi.
Xulq-atvorga ko‘ra segmentlash. Bozorni segmentlarga ajra- 
tish uchun asos bo‘lishi mumkin bo‘lgan holat — bu xarid pay- 
tidagi xulq-atvordir. Bu holda quyidagi mezonlardan foydalanish 
mumkin.
— Foydalanuvchining maqomi. Potensial foydalanuvchilar, 
foydalanmaydiganlar, birinchi bor foydalanayotganlar, munta­
zam va muntazam bo‘lmagan foydalanuvchilami bir-biridan farq­
lash mumkin. Bu toifalarning har biri uchun turli xil kommu­
nikatsiya strategiyalarini ishlab chiqish mumkin.
— Tovardan foydalanish darajasi. Ko‘pincha, mijozlaming 20 
yoki 30 foizi savdo hajmining 80 yoki 70 foizini ta’minlaydi. Firma 
o ‘z tovarlarini mayda, o ‘rta va yirik foydalanuvchilaming ehtiyoj- 
lariga moslashtirishi mumkin. Yirik yoki muqim foydalanuvchilar 
o ‘zlari uchun maxsus sharoitlar yaratilishiga loyiqdirlar.
— Befarqlik darajasi. Takroran xarid qilinayotgan tovarlarning 
iste’m olchilarini shubhasiz sodiq, nisbatan sodiq va sodiq 
bo‘lmagan iste’molchilarga ajratish mumkin. Sodiqlikni qo‘llab- 
quwatlash maqsadida, masalan, ekskluzivlik uchun qulay sha­
roitlar yaratish yo‘li bilan tovarlarni ilgari surish va kommunika­
tsiya bo‘yicha choralar ko‘rilishi mumkin. Mijozlaming sodiqligini 
ta’minlash — munosabatlar marketingining vazifasidir.
55

---

— Marketing omillariga sezgirlik. Iste’molchilaming ma’lum 
bir guruhlari narx yoki maxsus takliflar kabi marketing o ‘zga- 
ruvchilariga nisbatan, ayniqsa, sezgirdirlar. Tovar ular kutga- 
nidek bo‘lishi uchun maxsus choralami ko'rish, soddalashtiril-