Nashriyot-matbaaijodiy uyi

A
ning titrlovchi moddaning ekvivalent hajmiga bog'liqligini 
hosil qilamiz: 
(6.26) 
bu yerda K
T
 = = const. 
QN 
Shunday qilib, titrlashda namunadagi komponentning aniqlanadigan 
konsentratsiyasining o'lchovi titrlovchi moddaning ekvivalent hajmidan iborat 
bo'ladi. 
Titrlash reaksiyalarining borishini nazorat qilish uchun ishlatiladigan 
asboblarning ishlash prinsipiga qarab, titrlashning quyidagi xillari bo'ladi: 
konduktometrik, potensiometrik, amperometrik va fotometrik. 
Titrlash jarayoni diskret (davriy) va uzluksiz bo'lishi mumkin. Davriy 
titrlashda tahlil qilinayotgan moddaning alohida dozasi (namunasi) tahlil 
qilinadi. Uzluksiz titrlashda tahlil qilinayotgan moddaning sarf bo'yicha 
stabillashgan oqimi tahlil qilinadi, bu modda uzluksiz ishlovchi reaktorga kirib 
182 

---

turadi. Uzluksiz titrlashda titrlovchi moddaning ekvivalent sarfi aniqlanadigan 
komponentning o'lchovi bo'ladi, ya'ni 
(6.27) 
bu yerda: 
q
A
 = const — tahlil qilinayotgan modda A oqimining sarfi; qf
v
— titr-
lovchi modda В ning ekvivalent sarfi. 
Avtomatik titrlash usuli bilan tahlillarni avtomatik tarzda bajarish uchun 
mo'ljallangan asboblar titrometrlar deb ataladi. Vazifasiga ko'ra, avtomatik 
titrometrlar laboratoriya va ishlab chiqarish titrometrlariga bo'linadi. Labo-
ratoriya titrometrlari yarimavtomatik asboblardir, chunki titrlash siklining 
barcha tayyorgarlik va yordamchi operatsiyalari qo'lda bajariladi. Ishlab 
chiqarishdagi avtomatik titrometrlar sanoat sharoitida texnologik jarayonlarni 
uzluksiz siklik yoki uzluksiz avtomatik tarzda tahlil qilish uchun mo'ljallangan. 
Uzluksiz ishlaydigan avtomatik titrometrning prinsipial sxemasi 6.30-
rasmda ko'rsatilgan. 
Nazorat qilinayotgan texnologik oqimdan namuna olinadi, u sarf 
stabilizatori 1 orqali aralashtirgich 2 ga uzluksiz tushib turadi. Bu yerga 
titrlovchi eritma tushadi, uning sarfini rostlovchi organ 3 (masalan, yuqori 
aniqlikdagi dozalovchi nasos) bilan aniqlanadi. Namuna va titrlovchi eritma 
oqimlari uzluksiz ravishda aralashib va o'zaro reaksiyaga kirishib turadi. Agar 
aralashtirgichga vaqt birligi ichida tushib turgan titrlovchi eritma miqdori 
xuddi shu vaqt ichida namuna bilan birga tushib turgan titrlovchi modda 
miqdoriga ekvivalent bo'lsa, u holda reaksiyaga kirgan aralashma titrlashning 
oxirgi nuqtasiga mos keladi. Aks holda titrlab bo'lingan aralashmada 
moddalardan birining miqdori ortiqcha bo'ladi. 
Aralashmadagi titrlovchi eritma bilan titrlovchi moddaning miqdorlari 
nisbati yordamchi avtomatik kondensator 5 va birlamchi o'zgartkich 4 
183 

---

FEK ga kiradi. F 
kuchlanish impt 
chaytirgich 5 g 
quvvati va am 
kuchaytiriladi va 
tirgich chiqishid 
taligi va fazasi 
kattaligi va ishor 
bu yerda J
r
va J
t 
taqqoslash kai 
nurlanish oqimla 
pona 3 va o'lch.