Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti "energo-mexanika" fakulteti "elektr energetikasi" kafedrasi

7. Nazorat savollari
7.1. Ideal gaz tushunchasi. Ideal gazlar qonunlari.
7.2. Gaz doimiy moddasining fizik ma'nosi.
7.3. Haqiqiy gaz va ideal o'rtasidagi farq nima?
7.4. Gaz aralashmasini aniqlash usullari. Gaz doimiy aralashmasi qanday aniqlanadi?
7.5. Dalton Qonuni. Aralashmaning tarkibiy qismining qisman bosimi qanday aniqlanadi?
Topshiriq jadvallari
Masala 1.1. Jadvalning dastlabki ma'lumotlariga ko'ra.1.1. aniqlash:
a) ma'lum P₂, P₃ va V₁ uchun V₂, m₃ oxirgi hajmi;
b) P₂, kPa ning oxirgi bosimi ma'lum V₁, V₂ va P₁.
Jadval 1.1.

№	а)			b)
	р1, kPа	V1, m^3	р2, kPа		V2, m^3	р1, kPа	V1, m^3
1	200	20	400		70	40	20
2	250	30	600		80	50	40
3	300	40	100		90	60	55
4	400	50	800		100	70	60
5	500	60	50		50	80	100
6	600	70	120		40	90	75
7	700	80	1100		30	100	55
8	800	90	250		20	110	45
9	900	100	500		10	120	100
10	1000	110	450		100	130	10

Masala 1.2. Jadvalning dastlabki ma'lumotlariga ko'ra.1.2 aniqlash:

a) ma'lum P₂, T₁, P₂ bilan oxirgi harorat;
b) P₂ ning oxirgi bosimi ma'lum bo'lgan P₁, t₁, t₂.
Jadval 1.2

№	а)			б)
	р1, kPа	t1, °C	р2, kPа	р1, kPа	t1, °C	t2, °C
1	200	8	400	40	18	42
2	300	10	600	50	20	46
3	400	12	700	60	32	50
4	500	14	800	70	24	54
5	600	16	900	80	26	58
6	500	18	300	90	28	62
7	400	20	250	100	30	66
8	300	22	200	110	32	70
9	200	24	100	120	34	72
10	100	26	50	130	36	76

Masala 1.3. Gazgoldere bosim p, kPa va t, °C haroratda, gaz V, m₃ hajmini egallaydi. Gaz massasini va gazning og'irligini hisoblang. Dastlabki ma'lumotlar jadvaldan olinadi.1.3.
Jadval 1.3.

№	Gaz	р, kPа	t, °C	V, m^3
1	Kislorod	100	20	150
2	Azot	110	30	200
3	Metan	120	40	250
4	Serovodorod	130	50	300
5	Vodorod	140	60	350
6	Uglekisliy gaz	150	20	400
7	Havo	160	30	450
8	Аmiаk	170	40	500
9	Propan	180	50	550
10	Geliy	190	60	600

Masala 1.4. Jadvalning dastlabki ma'lumotlariga ko'ra.1.4. aniqlash:
a) V₁, t₁ va t₂ ma'lum V₂, m³ oxirgi hajmi;
b) ma'lum V₁, V₂ va t₁ ostida t₂, °C oxirgi harorat.
1.4 jadval

№	а)			b)
	V1, m^3	t1, °C	t2, °C		V1, m^3	V2, m^3	t1, °C
1	20	18	42		20	70	8
2	30	20	46		40	80	10
3	40	32	50		55	90	12
4	50	24	54		60	100	14
5	60	26	58		100	50	16
6	70	28	62		75	40	18
7	80	30	66		55	30	20
8	90	32	70		45	20	22
9	100	34	72		100	10	24
10	110	36	76		10	100	26

Masala 1.5. m, kg massa miqdori bilan belgilangan va V, m³ hajmini T, K haroratida egallagan gaz aralashmasi uchun aniqlanishi kerak:
1) gaz doimiy aralashmasi;
2) aralashmaning bosimi;
3) aralashmaning tarkibiy qismlarining qisman bosimi.
Dastlabki ma'lumotlar jadvaldan olinadi.1.5.

Jadval 1.5.

№	m, kg	V, m^3	T, K	Gaz aralashmalarining hajmiy ulushlari
				N2	O2	CO2	H2O	H2
1	20	17	280	50	-	20	-	30
2	22	20	290	-	10	40	50	-
3	25	23	300	30	20	50	-	-
4	28	30	310	45	-	-	5	50
5	30	25	320	-	-	25	50	25
6	32	28	330	-	35	-	20	45
7	35	30	340	15	60	-	-	25
8	38	34	350	30	10	-	60	-
9	40	38	360	-	35	25	-	40
10	42	40	370	-	-	45	25	30

Amaliy ish № 2
TERMODINAMIK JARAYONLARNI HISOBLASH


1. Ishning maqsadi
Gaz va gaz aralashmalarining issiqlik sig'imini, gaz massasi orqali yoki normal sharoitga olib keladigan hajm orqali yetkazilgan yoki ajratilgan issiqlik miqdorini hisoblash bo'yicha amaliy ko'nikmalarga ega bo'lish.


2. Masala yechish uchun formulalar namunalari
Ishni bajarishdan oldin, ushbu bo'limlarni adabiy manbalarda diqqat bilan o'rganib chiqing.
Izoxorik, izobar va izotermik jarayondagi parametrlar o'rtasidagi munosabatlar Sharl, Gey-Lyussak va Boyl-Mariottning qonunlariga bo'ysunishiga e'tibor berish kerak.
Adiabat jarayonida uchta asosiy parametr o'zgaradi. Ularning o'zaro munosabatlari quyidagi tenglamalar bilan tavsiflanadi:

k-adiabataning ko'rsatkichi.
Politropik jarayonda Gazlarning asosiy parametrlari o'rtasidagi munosabatlaradiabat jarayonidagi munosabatlarga o'xshaydi

m-politropaning ko'rsatkichi.
Amaliy ishdagi holat parametrlariga qo'shimcha ravishda quyidagilar hisoblab chiqiladi: L, kJ/kg; q, kJ/kg jarayonining issiqligi va ichki energiya ΔU, kJ/kg o'zgarishi.

Jarayonlarni hisoblashning asosiy formulalari jadvalda keltirilgan.1.

Jadval 1