Nino Nijaradze Keysi Makleyn
Download 2.82 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Əhvalat 2.
- Problemin mahiyyətini müəyyən edək
- 3. Hər iki tərəf üçün münasib forma seçək
- 4. Razılığın nəticələrini qiymətləndirək
- Təhsil və qanunvericilik
- Müəllimin hüquqları və vəzifələri
|
Danışıqlar Münaqişə barədə söhbət apardıqda bizdə elə bir təəssürat yarana bilər ki, bir tərəf udmuş və digər tərəf uduzmuş qalmalıdır. Münaqişənin həllinin konstruktiv yolunun axtarışı isə, elə bir 98 qərarların qəbul edilməsini nəzərdə tutur, hansının nəticəsində hər iki tərəf qalib olacaqdır. Bu halda, bizim məqsədimiz təqsirkarı tapmaq və özünün düzlüyünü təsdiq etmək yox, problemi daha dərindən anlamaq və hər iki davakar üçün az-çox qəbul edilən çıxış yolunu tapmaqdır. Əhvalat 2. Rati və Qiorqi sinif yoldaşlarıdır. Onlar hər zaman dalaşırlar və onların davaları bir çox hallarda dərs prosesinə mane olur. Müəllim hesab etdi ki, danışıqlar yolu onların münaqişələrinin həlli üçün optimal vasitədir. O, hər iki şagirdi bu danışıqlarda iştirak etməyə razı saldı. Müəllim çalışdı ki, rəsmi danışıqlara uyğun mühit yaratsın, bu isə, uşaqların diqqətini cəlb etdi. İlk növbədə, Rati də, Qiorqi də ayırd etməyə çalışdılar ki, onlar arasında nə baş verirdi, onların bir-birlərinə iddiaları nə idi. Bundan sonra müəllim onlardan münasibətlərin həlli yollarını saymağı xahiş etdi. Hər iki şagird etiraf etdi ki, məktəbdə dalaşmaq olmaz və razılıaşdılar ki, bu gündən heç olmasa, məktəbin ərazisində açıq qarşıdurmadan çəkinsinlər, amma hər ikisi də dostlaşmaqdan boyun qaçırdılar. 99 Beləliklə, şagirdlərin əl sıxmaqları ilə təsdiq olunan razılıq əldə edildi. Bu gündən sonra vəziyyət yaxşılaşdı və bu yaxşılıq təkcə məktəbdə deyil, eləcə də məktəbdən kənar münasibətlərdə də özünü göstərdi. Bu misaldan göründüyü kimi, danışıqlar yolu ilə münaqişənin həlli bir neçə pillələrə ayrılır: Problemin mahiyyətini müəyyən edək 1. Əgər problem başdan düzgün müəyyən edilməyibsə, o zaman düzgün qərar qəbul etmək mümkün deyil. Hər iki tərəf anlamalıdır ki, real olaraq nə baş verir, nə isə dərin bir problem varmı ki, hansının konkret üzə çıxması ilə münaqişə baş verdi. Bu mərhələdə şagirdlər səmimiyyətlə formalaşdırmalıdırlar ki, verilən vəziyyətdə nə istəyirlər və nəyi gözləyirlər. Bu söhbət qarşılıqlı ittihama və təhqirə keçməli deyil. Bunun üçün də əvvəlcədən razılığa gəlmək lazımdır ki, şagirdlər bir-birlərinin sözlərini kəsməsinlər və kobud müraciət formalarından istifadə etməsinlər. Yəni, həmyaşıdının davranışı nəticəsində nəyi hiss etdiyini ifadə etsin. Məsələn, “sən mənə bu cür sözlərlə müraciət edəndə, mən özümü çox təhqir olunmuş hiss etdim,çünki bunu hamı eşidirdi.” Bununla yanaşı, şagird izah edə bilər ki, o nəyi istiəyir. “Mən istəyirəm ki, sən mənimlə bir az hörmətlə danışasan, xüsusilə də, bütün sinif bunu eşidəndə”. Hər iki tərəfi n münaqişənin mahiyyətini dərk etməsi üçün onların bir-birlərini dinləməkləri çox vacibdir. Dinləmə isə, bu halda öz emosiyalarını müvəqqəti kənara qoymağı və qarşı tərəfi anlamağa çalışmağı tələb edir. Bu, yəqin ki, münaqişənin həlli prosesində ən mürəkkəb prosesdir. Şagirdlər aktiv dinləmə vərdiş-bacarıqlarından istifadə etməyi, həmsöhbətinin mövqeyini, yanaşmasını dəqiqləşdirmək üçün suallar verməyi bacarmaıdır. Danışıqlar zamanı tez-tez istifadə edilən üsullardan biri odur ki, şagirddən xahiş edək ki, həmsöhbətindən eşitdiyini yenidən söyləsin. Bu zaman şagird müvəqqəti də olsa, öz reaksiyalarını, acığını cilovlayır və obyektivliyi qoruyub saxlayır. bax II səh. 132 100 2. Münaqişənin həll edilməsinin mümkün yollarını müəyyən edək Şagirdlər çalışırlar ki, bu münaqişənin həllinin bütün mümkün variantlarını bir yerdə düşünüb vərəqə yazsınlar. Şagirdlərə bu suallarla yardım edə bilərik: “öz hərəkətlərimizdə nəyi dəyişə bilərik?”, “hansı qaydanı təsis edə bilərik?”, “ayrı bir variant varmı?”. Bu mərhələdə qəbuledilməz təklifl ər yoxdur. Bizim məqsədimiz odur ki, münaqişənin həllinə şərait yarada bilən heç bir üsulü nəzərimizdən qaçırmayaq. 3. Hər iki tərəf üçün münasib forma seçək Münaqişənin həllinin mümkün yollarının maksimal bütöv siyahısını yaratdıqdan sonra şagirdlər hər bir variantı ayrı-ayrılıqda müzakirə edirlər. Onlar suallara cavab verməyə çalışırlar: hər bir variantın müsbət və mənfi cəhətləri necədir? Bu yollardan hər birini seçdikdə hansı həll olunmayan məsələlər qalır? Bu üsulu sınaqdan keçirsək, nə baş verər? Sonda, tərəfl ər sadalananlar arasında ən qəbul edilən variant üzərində razılaşmalıdırlar. Razılıq mütləq ətrafl ı olmalıdır, dəqiq təyin etməliyik ki, kim nə edəcəkdir. Bu cür detallar əvvəlcədən ayırd edilməsə, ola bilsin ki, razılıq baş tutmasın. 4. Razılığın nəticələrini qiymətləndirək Münaqişənin həllinin seçilmiş üsulunu həyata keçirdikdə, şagirdlərin anlamaları vacibdir ki, bu hələ sınaq variantdır və ola bilsin ki, bu yol özünü doğrultmasın. Bunun üçün də, paralel olaraq nəticələri müşahidə edib qiymətləndirməyə başlamaq lazımdır. Şagirdlər hər zaman özlərinə suallar verirlər: problem həll olundumu? Nəticələrlə hamı razı qaldımı? Nəyi isə dəyişmək lazımdırmı? Əgər tərəfl ər alınan nəticələrlə razı qalmasalar, əlavələr etmək lazımdır, yaxud da yeni variant üzərində razılıq əldə etmək və onu həyata keçirmək lazımdır. Təcrübələr göstərir ki, şagirdlər arasında danışıqlar yolu münaqişənin həlli üçün çox effektiv ola bilər. Bunun yeganə şərti odur ki, hər iki tərəfi n bunun üçün istəyi olsun və konstruktiv addımlar atmaq üçün hazır olsunlar. 101 Mediasiya Münaqişənin sülh yolu ilə həll edilməsinin yayılmış yollarından biri mediasiyadır, yəni münaqişədə üçüncü şəxsin, neytral tərəfi n, mediatorun iştirakı ilə məsələnin həlli. Bu halda da mübahisə edən tərəfl ərin diskusiya üçün və məsələnin birgə həlli üçün hazır olmaqlarına həlledici əhəmiyyət verilir. Mediator tərəfl ərə yardım edə bilər, amma o, özü münaqişəni həll edə bilməz. Təcrübələr göstərir ki, münaqişədə iştirak edən şagirdlərin və ya sinif yoldaşlarının mediator rolunu yerinə yetirdikdə mediasiya prosesi çox nəticəli alınır. Bu, həmyaşıdların mediasiyası adlanır. Bununla yanaşı, nəzərə almaq lazımdır ki, Qərb dövlətlərində olduğu kimi, mediator mütləq xüsusi hazırlıq kurslarını keçməlidir. Buna görə də, adətən, məktəbin bəzi müəllimləri və şagirdlərini dəvət olunmuş mütəxəssislər hazırlayırlar, bundan sonra onlara mediator rolunu yerinə yetirmək hüququ verilir. Mediasiya prosesi müəyyən bir sinifdə deyil, bütöv məktəbdə tətbiq olunur və bu yalnız müdiriyyət və valideynlərin fəal dəstəyi ilə həyata keçirilə bilər. Mediasiya prosesinin uğurla həyata keçirilməsi üçün Həmyaşıdları arasında avtoritetlə faydalanan şagird mediator • seçilməlidir; Mediasiyanın başlanılmasına qədər bütün prosesi, məsələn, • bir-birinə müraciət formalarını, hansı tərəfi n söhbətə birinci başlayacağını və s. tənzimləyən əsas qaydalar müəyyən edilməlidir, Mediatorun özü münaqişədə iştirak edən tərəfl ərə qərarları • diktə etmir və onlardan hər hansı birini dəstəklədiyini ifadə etmir. O, tam neytral və qərəzsiz qalır; Mediatorun mütləq aktiv dinləmə və açıq suallar vermək vərdiş- • bacarıqları olmalıdır. Onun sualları münaqişədə iştirak edən şagirdlərə stimul verməlidir ki, öz hisslərini və yanaşmalarını açıq ifadə edə bilsinlər (...... deyəndə, nəyi nəzərdə tuturdun?) və birgə qərarlar qəbul etmək üçün addım atsınlar (“hər şeyin yoluna düşməsi üçün nə baş verməlidir?”); Görüş yeri, vaxtı və müddəti çox mühümdür. Prosesə rəsmi • danışıqlar forması verilməlidir və bu zaman baş verən hər bir şey məxfi qalmalıdır; Mediasiya prosesi müəyyən müqavilə ilə sona çatır, hansında • 102 hər iki tərəfi n mövqeyi eyni şəkildə göstərilir və aydınlaşdırılır ki, oxşar münaqişə vəziyyəti gələcəkdə necə həll olunmalıdır. Şagirdlər arasında danışıqlar və mediasiya olduqca çox vaxt və səylər tələb edir, nəinki münaqişənin həllinin digər yolları, amma onların nəticələri daha uzunmüddətli olur. Məktəbdə aqresiya və zorakılığın səviyyəsi azalır, şagirdin özqiyməti, özünə və başqalarına qarşı hörməti artır, bu isə, son nəticədə, nəinki tədris mühitini yaxşılaşdırır, eləcə də bütün həyatı boyunca şagirdi nailiyyətli münasibətlər üçün hazırlayır. Əsas nətiəcələr və tövsiyyələr: Münaqişə məqsədlərin, dəyərlərin, əməllərin bir araya • gəlməməsi üzündən yaranır və o, məktəbdə təbii haldır; Əgər şagird böyüklərdən aqresiya nümunəsini götürürsə, • yaxud da sosial vərdiş-bacarıqları yoxdursa, o zaman münaqişənin həlli üçün aqresiya və zorakılığa müraciət edə bilər; Aqresiyanın qarşısının alınmasının ən yaxşı yolu sinifdə • əməkdaşlıq, qarşılıqlı hörmət, tolerantlıq abu-havasının yaradılmasıdır; Münaqişənin həlli üçün müəllim direktiv yanaşmadan • istifadə edə bilər, arbitr və ya hakim rolunu yerinə yetirə bilər. Amma bununla belə, bu yanaşmalardan heç biri şagirdi müstəqil şəkildə münaqişəni tənzimləməyə hazırlamır; Münaqişələrin həlli üçün ən effektivi - təşəbbüsləri • şagirdlərə etibar etmək və onları danışıqlar və mediasiya üsullarını istifadə etmək üçün hazırlamaqdır. 103 Təhsil və qanunvericilik Bu fəsli oxuduqdan sonra siz biləcəksiniz: Müəllim hansı milli və beynəlxalq hüquqi aktları bilməlidir; Müəllim məktəbdə təhsil hüquqlarının müdafi əsi haqqında beynəlxalq konvensiyaların tətbiq edilməsinə necə imkan yaratmalıdır; Müəllimlər məktəbdə hüquq aktlarından necə istifadə etməlidirlər. Aşağıda verilən suallarla tanış olun və cavablar üzərində düşünün: Gürcüstan qanunvericiliyinə əsasən uşağın neçə yaşından 1. təhsil almaq hüququ var? Müəllimlər dini, etnik və ya dil azlıqlarını təmsil edən 2. şagirdlərin hüquqlarını necə qorumalıdırlar? Müəllimlər şagirdlərin rifahı üçün necə qayğı 3. göstərməlidirlər? 104 ***** Hər bir uşağın təhsil almaq hüququ vardır, bu, insanın fundamental hüquqlarından biridir. Həm milli, eləcə də beynəlxalq qanunvericilik uşaqların bu hüquqlarının qorunmasını nəzərə alır. Müəllimin borcudur ki, hər bir şagirdin ümumi təhsil almaq bərabərhüquqluğunun təminatını nəzərdə tutan bu qanunlara tabe olsun. Gürcüstan qanunvericiliynə əsasən, uşağın hüququ var ki, 6 yaşından Gürcüstanın ümumtəhsil müəssisələrində ümumi təhsil alsın. Gürcüstanda 12 ildən ibarət ümumi təhsil üç pilləni əhatə edir: ibtidai – 6 il, baza – üç il və orta pillə - 3 il. Gürcüstan Konstitusiyası hər bir insanı təhsil almaq hüququ ilə təmin edir və dövlət və ya özəl təhsil almaq imkanlarını verir. Milliyətindən, irqi, cinsi, etnik mənsubiyyətindən, əmlak vəziyyətindən, dini mənsubiyyətindən və ya digər statusundan asılı olmayaraq təhsil almaq heç kimə mane olmamalıdır. Hər bir uşaq ibtidai təhsil almaq məcburiyyətindədir. Gürcüstan qanunvericiliyinə əsasən hamı pulsuz ümumi təhsil almaq hüququna malikdir. Dövlət, hər bir şagirdin vauçerlə maliyyələşdirilməsini təmin edir. Hər bir şagird üçün təhsil hüququnu təmin etməklə yanaşı dövlət, məktəbdə şagirdin təhlükəsizliyini də təmin etməyə borcludur. Belə ki, Təhsil və Elm Nazirliyinin, məktəb müdiriyyətinin və müəllimlərin borcudur ki, elə bir təhlükəsiz mühit yaratsınlar ki, şagirdlər orada effektiv təhsil ala bilsinlər. Şagirdlər intizam pozuntuları üçün tənbeh olunanda belə, müəllimlər uşağın insani dəyərlərinin qorunmasını təmin etməlidirlər. Məsələn, məktəbin həyətində hər zaman dalaşan şagirdi məktəb müdiriyyəti heç bir halda, qorxutmalı, onu fi ziki cəhətdən və ya sözlə təhqir etməli deyil; eləcə də digər şagirdlərin gözü qarşısında cəza tədbirlərinin aparılmasına icazə verilmir. Gürcüstan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları Bəyannaməsi, İnsan Hüquqlarının və Azadlıqlarının Müdafi əsi üzrə Avropa Konvensiyası və eləcə də, Uşaqların Hüquq Konvensiyası kimi beynəlxalq konvensiyalarda iştirak edən ölkədir. Uşaq hüquqlarının müdafi əsi nöqteyi-nəzərindən, Gürcüstan qanunvericiliyinin əhatə etmədiyi sahələrdə beynəlxalq 105 konvensiyalarda əks olunan nizamnamələr nəzərə alınmalıdır. Uşaq hüquqları haqqında konvensiyanın 29-cu maddəsinə uyğun olaraq, müəllimlər şagirdlərə əqli və fi ziki inkişafda yardım etməlidirlər. Bu onu bildirir ki, şagirdlərə oxumaq və istirahət etmək imkanları verilməlidir. Məktəbin tədris planı vətəndaş təhsilini əhatə etməlidir. Vətəndaş təhsili həm əsas etnik qrupa, eləcə də milli azlıqlara, digər millətlərə və etnik qruplara hörmət edilmə tədrisini təşkil etməlidir. Vətəndaş təhsilinin bir hissəsi odur ki, şagirdlər öz mədəni irslərini, dövlət dilini, tarixi, ənənələri və s. öyrənsinlər. Şagirdlər bir-birlərinin hüquqlarının müdafi əsinin əhəmiyyətini də dərk etməlidirlər. Gürcüstan höküməti, müvafi q qanunvericiliyin təsis edilmə yolu ilə azlıqları təmsil edən uşaqların hüquqlarının qorunmasını təmin etməlidir. Bu məqsədlə, dövlət, beynəlxalq konvensiyalarla öhdəliyə götürülən məsələlərə riayət etməlidir. Bu cür öhdəliklərin mühafi zəsinin əsas zəmanəti fəaliyyətdə olan qanunvericiliyin Avropa standartları ilə müvafi qliyidir. Gürcüstan əhalisinin əksəriyyəti pravoslav xristianlardır. Amma, Gürcüstanda digər dini azlıqlar da vardır və onlara hörmətlə yanaşmaq Gürcüstanda yaşayan hər bir insanın borcudur. Gürcüstanda yəhudilər, müsəlmanlar, pravoslav olmayan xristianlar və s. yaşayırlar. Azlıqların bu qruplarını təmsil edən uşaqları zorla dini mərasimlərə, dualara və ya pravoslav kilsəsinə xidmət etməyə cəlb etmək olmaz. Etiqad azadlığının pozulmasının nümunəsi budur ki, nə zaman müəllim başına yəhudi örtüyü taxdığı səbəbdən yəhudi şagirdi dərsdən xaric edir. Oxşar yanaşma nəinki Gürcüstan Konstitusiya və ümumi təhsil haqqında qanunla, eləcə də İnsan Hüquqları və Fundamental Azadlıqların Müdafi əsi Avropa Konvensiyasının 9-cu maddəsi ilə (din azadlığı) qadağan edilir. Bəzən şagirdlər başqa etnik nümayəndələr haqqında lətifələr söyləyirlər. Əgər müəllim sinifdə belə bir zarafatı duyarsa, mütləq şagirdlərə izah etməlidir ki, niyə belə söhbətlərə icazə verilmir. 106 Müəllim belə bir zarafatlara qoşulmalı deyil və oxşar hərəkətin təkrar olunmamasına çalışmalıdır. Gürcüstanın dövlət dili gürcü dilidir. Lakin dil səddinə görə, heç bir halda, təhsil almaqda etnik azlıqları təmsil edən şagirdə yox demək olmaz. Müəllim məcburdur ki, onların ana dilində söhbətlərinə görə, şagirdlər tərəfi ndən rişxənd olunmalarının və alçaldılmalarının qraşısını alsın. Müəllim şagirdlərə etnik və dini azlıqlara qarşı ehtiramla yanaşmaq və tolerantlığı öyrətməlidir. Müəllimin azlıqları təmsil edən şagirdlərə ana dilində danışmaqlarını qadağan etməsi yolverilməzdir. Müəllimdən onların fərdi və kollektiv hüquqlarını qorumaq, öz mədəni varlıqlarını qoruyub saxlamaq tələb olunur. Gürcü dili ana dilləri olmayan şagirdlər üçün uşaqlarla və məktəbin müdiriyyəti ilə birlikdə əlavə köməkçi proqramın hazırlanması yaxşı olardı. Siz artıq bu fəslin əvvəlində verilən bütün suallara cavab verə bilərsiniz. Suallara qayıdın və cavab verin. 107 Əsas nəticələr və tövsiyyələr: Müəllim üçün şagirdlərin rifahəıa qayğı göstərmək yalnız • mənəvi yox, eləcə də qanunla nəzərdə tutulan vəzifədir; Müəllim şagirdlərin fi ziki təhlükəsiz tədris mühitində • yerləşmələrini təmin etməlidir. Şagirdin təhlükəsizliyinin qorunması intizam qaydalarının müdafi əsindən və məktəbdən kənarda şagirdin hüquqlarının pozulmasının istənilən halında müvafi q reaksiya göstərilməsindən ibarətdir; Müəllim şagidin dəyərlərinin qorunmasını təmin • etməli, qanunla nəzərdə tutulan tələbləri yaxşı bilməli və uşağın hüquqlarının qorunması üçün bütün ədalət mexanizmlərindən istifadə etməlidir; Müəllimin başqa millət və dini azlıqları təmsil edən • şagirdlərə, onların qanuni maraqlarına zərərverici fərqli yanaşması yolverilməzdir. 108 Müəllimin hüquqları və vəzifələri Bu fəsli oxuduqdan sonra biləcəksiniz: Müəllimin hüquqları nədən ibarətdir; Müəllimin vəzifələri nədən ibarətdir; Müəllim və şagirdlə əlaqədar hansı informasiya məxfi saxlanmalıdır. Aşağıda verilən suallarla tanış olun və cavablar üzərində düşünün: Müəllimin peşəkar vəzifəsi nə deməkdir? 1. Müəllim şagirdlə əlaqədar hansı məlumatı məxfi 2. saxlamalıdır? Məktəbdə olduğu müddətdə şagidin təhlükəsizliyi təhlükə 3. ilə üzləşərsə, nə etmək lazımdır? Məktəb və Təhsil nazirliyi hansı ölçülərə müraciət etməlidir 4. ki, sizin, bir müəllim kimi hüquqlarınız qorunmuş olsun? Gürcüstan Təhsil və Elm Nazirliyi və eləcə də, müəllimin işlədiyi məktəb müəllimlərin hüquqlarının qorunmasında məsuliyyət daşıyır. Müəllimin əsas hüquqları “Ümumi təhsil haqqında” qanunda sadalanmışdır. Onlar arasında ifadə etmək və toplamaq azadlığı, şəxsi həyatın toxunulmazlıq hüququ, məktəbin idarəsində iştirak etmək hüququ və tədqiqatın akademik azadlığı və s. verilib. 109 Ifadə etmək azadlığı – müəyyən informasiya və ya ideyaları • axtarmaq, əldə etmək, yaratmaq, saxlamaq, işləyib hazırlamaq və ya yayımlamaq hüququ, eləcə də belə bir informasiya və ideyaların axtarılmasında, işlənilməsində və ya yayımlanmasında məktəb resurslarından istifadə etməkdir (ümumi təhsil haqqında qanunun 14-cü maddəsi). Tədris və tədqiqat akademik azadlığı Milli Tədris Planında • təsvir olunan məqsədlərə nail olmağa zidd olmayan şagirdin və müəllimin müstəqil şəkildə tədris və tədqiqat aparma hüququnu nəzərdə tutur. Müəllimlər ümumi tanınmış hüquqlardan da istifadə edirlər, hansılar bu qanunda birbaşa göstərilməyibdir, amma Gürcüstan qanunvericiliyndən irəli gəlir. Öz tərəfi ndən məktəb, müəllimi öz hüquq və azadlıqları ilə tanış etmək məcburiyyətindədir. Müəllimləri vaxtında məlumatlandırmaq onların hüquqlarının qanunsuz şəkildə məhdudlaşdırılmasını azaldır. Bütün müəllimlərin bərabər şərtlərdə, hər növ diskriminasiya xaricində qanunvericiliklə mühafi zə olunan hüquqlar və azadlıqlardan istifadə etmək hüququ var. Aşağıda verilən əhvalat müəllimə qarşı diskriminativ yanaşma faktını aydın şəkildə təsvir edir, nəyin əsasında müəllimin məktəbin idarəçiliyində iştirak etmək hüququ əlindən alınmışdır. Əhvalat 1. Nana 2 il ərzində məktəbdə xarici dili tədris edirdi. İşə götürülənə qədər Nana həmin məktəbdə 1 illik staj keçmişdi. İmzalanan müqaviləyə əsasən, Nana alman dili müəlliməsidir. Amma, məktəbin müdiriyyət üzvləri onu yenə də, stajor kimi qəbul edir və onun müəllim kimi verilən hüquqlrından istifadə etməyini məhdudlaşdırırdılar. Məs., yuxarıda qeyd olunan əsasla məktəbin qəyyumlar şurasında işləməyinə və seçkilərdə iştirak etməyinə etiraz etdilər. Qeyd etmək lazımdır ki, məktəb müdiriyyətinin bu cür yanaşması yalnız Nanaya qarşı idi. 110 Vəziyyətin hüquqi təhlili: Əmək müqaviləsinin əsasında, Nana məktəbdə müəllim vəzifəsinə işə götürülmüşdü. Əmək münasibətlərində başqa işə götürülənlərlə müqayisədə hər hansı bir şəxsə hər növ diskriminativ yanaşma yolverilməzdir. “Ümumi təhsil haqqında” qanun eyni zamanda, pedaqoji şuranın üzvü olan müəllimə hüquq verir ki, qəyyumlar şurasına üzv olsun. Qəyyumlar şurasının tərkibi seçkilər yolu ilə komplektləşir. Belə ki, qəyyumlar şurasının seçkilərində hər bir müəllim öz namizədliyini irəli sürmək hüququna malikdir. Problemin həlli yolu Müəllimin səlahiyyəti var ki, öz hüquqlarını qorumaq üçün məktəbin hər bir ədalətsiz davranışını şikayətləndirsin. Məktəb şikayətin müzakirə edilməsinin effektiv və qərəzsiz sistemini təşkil etməlidir, hansı ki, öz növbəsində, pozulmuş hüquqların bir növ ədalət zəmanətini təqdim edəcəkdir. Qanunvericiliyə əsasən, məktəbdə şikayətləri araşdıran orqan qəyyumlar şurasıdır. Maraqlı şəxs şikayətini məktəbin direktorunun adına da yaza bilər. Əgər alınan cavab müəllimi razı salmazsa, o zaman müəllimin hüququ var ki, məktəb rəhbərliyinin qanunsuz davranışını Təhsil və Elm Nazirliyində şikayətləndirsin. Əsas odur ki, müəllim özünün əsaslandırılmış iddiasını müvafi q orqanlara yazılı şəkildə təqdim etsin. Nazirliyin sistemində baş verən pozuntulara aid olan vətəndaşların ərizə və şikayətlərinə, nazirliyin sisteminə daxil olan struktur şöbəsi, baş müfəttişlik reaksiya göstərir. 111 ***** Müəllimlər üçün məxfi lik çox vacibdir. Bunun üçün də əməkdaşlara, şagirdlərə, ailə üzvlərinə, ictimaiyyətin və mediyanın üzvlərinə imkan veriləsi deyil ki, müəllimin icazəsi xaricində onun haqqında fərdi informasiya əldə etsinlər. Eləcə də müəllimin akademik hüquqları da mühafi zə olunmalıdır. Qanunvericilik və Təhsil və Elm Nazirliyinin hüquqi aktlarına uyğun olaraq, müəllimin hüququ var ki, dövlətin, nazirliyin, dini təşkilatların və ya valideynlərin senzurası xaricində öz fənnini (fənn qrupunu) tədris etsin. Şagirdin qiymət nəticələrinin dəyişdirilməsi məqsədilə (məs., ictimaiyyətin tanınmış üzvlərinin və ya həmkar müəllimlərin övladlarının qiymətlərinin və s.) qeyri-akademik səbəblərə görə müəllimə təsir göstərmək olmaz. Müəllim şagirdlər, həmkarlar, şagirdlərin ailə üzvləri və cəmiyyətin digər nümayəndələri tərəfi ndən zorakılıqdan mühafi zə olunmalıdır. Zorakılığın qarşısının alınması və müəllimin şəxsi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün təxirəsalınmaz və vacib ölçülərin götürülməsi məktəbin borcudur. Müəllimin təhlükəsizliyinin mühafi zəsi isə, həyatın, sağlamlığın və əmlak hüquqlarının müdafi əsini nəzərdə tutur. Məktəb, zorakılıq faktlarının aşkar edilməsi üçün bütün səyləri ilə çalışmalıdır və lazım gəldikdə, hüquqmühafi zə orqanlarını da vaxtında xəbərdar etməlidir. Növbəti əhvalat müəllimin əmək hüquqlarının pozulduğunu təsvir edir. Download 2.82 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|