Nkmk ajning asosiy bo‘linmalari

Dastgoh asboblarining qattiqligi va uni takomillashtirish yo'llari.
Qattiqlik - kuchlar ta'sirida deformatsiyaga qarshi turish qobiliyati. Qattiqlik koeffitsienti –– kuchning bir xil yo'nalishdagi elastik deformatsiya miqdoriga nisbati. Muvofiqlik - bu qattiqlikning o'zaro bog'liqligi. Ketma-ket ishlaydigan elastik elementlarning murakkab tizimining muvofiqligi ushbu elementlarning mosliklari yig'indisiga teng.
Dastgohning qattiqligi ishlov berishning talab qilinadigan aniqligiga qarab, belgilangan chegaralar doirasida asbob va ish qismi o'rtasida elastik harakatni ta'minlashi kerak. Ko'p sonli elastik qismlar va birikmalarga ega bo'lgan dastgohlarning qattiqligi doimiy qiymatga yaqin. Qo'shimchalarning qattiqligi aloqa yuzalarining rel'efidagi tasodifiy o'zgarishlarga va birinchi navbatda, to'lqinlilikka bog'liq. Dastgoh asboblarining umumiy qattiqligiga asbob va ishlov beriladigan qismning mos keladigan dastgoh komponentlari bilan ulanishi katta ta'sir ko'rsatadi. Umumiy qattiqlikni oshirish uchun qattiqligi pasaygan elementlarni aniqlash va keyin uni boshqa zanjir elementlarining qattiqligi darajasiga oshirish uchun choralar ko'rish tavsiya etiladi (kuch yo'nalishini, materialni, ulanish turini va boshqalarni o'zgartirish).
Dastgohning vibratsiyaga chidamliligi va uni yaxshilash yo'llari.
Dinamik xususiyat. Dastgohning aniqligi va unumdorligini pasaytiradigan tebranishlarning paydo bo'lishiga qarshi turish qobiliyati.
Majburiy tebranishlar paytida rezonans ayniqsa xavflidir (tashqi ta'sirlarning chastotalari tabiiy tebranishlar chastotasiga to'g'ri kelganda yuzaga keladigan tebranishlar).
Dastgohda tebranishlar ishga tushirish, to'xtash va ish rejimining keskin o'zgarishi natijasida yuzaga keladigan vaqtinchalik jarayonlarda ham sodir bo'ladi.
Vazifalar, bashorat qilishning mohiyati
mashinalarning texnik holati va ishonchlilik ko'rsatkichlari
Bashorat qilish nazariyasi avtomatlashtirilgan boshqaruvning umumiy nazariyasining tarkibiy qismi bo'lib, fan va texnikaning barcha sohalarida muvaffaqiyatli qo'llaniladi. Mashinalarning texnik holatini bashorat qilish nazariyasi deganda, ushbu jarayondan oldin mashina holatining o'zgarishi xususiyatlarini aniqlash uchun qoidalar va usullar to'plami tushuniladi.
Bashoratlashning asosiy vazifasi –– mashinaning holatini optimal nazorat qilish xususiyatlarini (masalan: qismlarning ruxsat etilgan o'lchamlari, alohida elementlar holatining miqdoriy parametrlarining o'zgarishi, texnik xizmat ko'rsatish va diagnostika chastotasi) olish uchun oldindan tanlangan mezon (iqtisodiy yoki texnik) bo'yicha maksimal ta'sir. Shuning uchun, bashorat qilish nazariyasi texnik xizmat ko'rsatish yoki ta'mirlash vaqtida maqbul bo'lgan elementlarning texnik holati parametrlarining qiymatlari oralig'ini toraytirish yoki kengaytirish orqali mashinalarning ishonchliligini nazorat qilish uchun muvaffaqiyatli qo'llaniladi(qismlarning o'lchamlari, juftlikdagi bo'shliqlar, yog’ bosimi, yoqilg'i sarfi, karterga o'tadigan gazlar miqdori va boshqalar).
Mashinalarning texnik holatini bashorat qilish natijasida mashinaning tarkibiy qismlarining nosozliksiz ishlash muddatlari keyingi texnik xizmat ko'rsatish yoki ta'mirlashgacha belgilanadi (Bashoratlash qilinadi), bu esa muddatidan oldin nosozliklarning oldini olishga imkon beradi.
Bashoratlash uchta bosqichni talab qiladi:
1. Mashinaning umumiy holati dinamikasini o'rganish, uning elementlarining holat parametrlarini o'zgartirish xususiyatlarini aniqlash va takomillashtirish.
2. Elementlar holati parametrlarida ruxsat etilgan o'zgarishlarni belgilash, o'lchash usullari va vositalarini ishlab chiqish yoki tanlash,texnik holat parametrlarini o'lchash, Bashoratlash usullarini tanlash, shuningdek Bashoratlashning ishonchliligi va ishonchliligini tekshirish usullari.
3. Elementlar holatining turli parametrlaridagi o'zgarishlarni Bashoratlash, alohida elementlar va komponentlar bo'yicha Bashoratlashlarni tahlil qilish, ularni butun mashinaning texnik holatiga umumlashtirish.
Shuning uchun Bashoratlashning birinchi bosqichi o'tmishga, ikkinchisi (diagnostika) - hozirgi kunga, Bashoratlash bosqichi - kelajakka qaratilgan.
Bundan tashqari, Bashoratlash ko'rinishidagi kelajak hozirgi kunga qaytadi.
Ishonchli Bashoratlashni olish uchun ma'lum bir xato bilan kelajakda elementning holatini aniqlashga, xususan, elementning (mashinaning) ishdan chiqishi momentini aniqlashga imkon beradigan Bashoratlash usulini tanlash kerak.
Bashoratlash usullarini tanlashda quyidagilarni hisobga olish kerak:
a) bashorat qilish vazifalari;
b) mavjud ma'lumotlarning miqdori;
v) elementning holat parametrini o'zgartirishning real jarayonining xarakteri.
Mashina diagnostikasi sohasidagi muammolarni hal qilish uchun oddiy va yetarlicha aniq Bashoratlash usullaridan foydalanish kerak. Usullar universal bo'lishi kerak, mashinaning har qanday qismlari va tarkibiy qismlarining holatini baholash uchun mos bo'lishi kerak. Bashoratlashda hisoblash operatsiyalarini minimallashtirish juda muhimdir. Shu munosabat bilan jadvallar oldindan tuziladi va nomogrammalar ishlab chiqiladi, ular yordamida ikkita vazifa hal qilinadi.
Birinchi vazifa: dastlabki ma'lumotlarga ko'ra, parametrning ruxsat etilgan o'zgarishi belgilanadi. Ikkinchi vazifa: elementning qoldiq manbasini aniqlash.