Noorganik kimyo kafedrasi noorganikkimyo

 Nazorat uchun savollar: Oltingugurt allatropik shakl ko’rinishlari qanday farqlanadi? 
Flotatsiya nima? Oltingugurt allatropik shakl ko’rinishlarining fizik xossalari qanday? 
Tajriba 1. Oltingugurtning qaytaruvchi va oksidlovchi xossalari 
a) Probirkaga 2-3 ml konsentralangan nitrat kislota eritmasidan quyib unga ozroq oltingugurt 
kukunidan soling va aralashmani qaynaguncha oxista qizdiring. So‘ngra yana 2-3 min qaynating. 
Bunda qanday gaz ajralib chiqishini qayd qiling. Suyuqlikni sovuting va ustki qavatidagi tiniq 

---

57 
eritmani boshqa probirkaga quyib unga 4-5 tomchi 2 n bariy xlorid eritmasidan tomizing. Nima 
kuzatiladi? 
Oltingugurtning nitrat kislotada oksidlanish va unda hosil bo‘lgan moddaning bariy xlorid 
bilan o‘zaro ta’sirlanish reaksiya tenglamalarini yozing. 
b) 1 
g 
oltingugurt 
kukunini 
2 
g 
rux 
yeki 
alyuminiy 
kukuni 
bilan 
aralashgiring 
va 
uni 
bir 
bo‘lak 
asbest 
ustiga 
to‘knng. 
Mo‘rili 
shkaf 
tagida 
aralashmani 
yonib 
turgan 
cho‘p 
orqali 
extiyotlik 
bilan 
yondiring 
va 
bunda 
oq 
tusli 
rux 
(yoki 
alyuminiy) 
sulfid 
kukuni hosil bo‘lishini kuzating. Reaksiya tengpamasini yozing. 
Tajriba 2. Metall sulfidlarini cho‘ktirish. 
Alohida probirkalarga bariy, rux, ikki valentli temir, qo‘rg‘oshin, marganets, kadmiy, 
simob, mis va uch valentli surma tuzlarining 0,1 n eritmalaridan 2 -3 ml dan quying. 
Hamma probirkalarga 2-3 ml ammoniy sulfid (NН
4
)
2
S eritmasidan qo‘shing. 
Probirkalardagi eritmalaridan qaysilarida cho‘kma hosil bo‘ladi. Ularning rangiga e’tibor 
bering. Reaksiya tenglamalarini molekulyar va ionli ko‘rinishida yozing. Cho‘kma hosil 
bo‘lgan probirkalarga 2 n xlorid eritmasidan qo‘shing. Suyultirilgan xlorid kislotada eriydigan 
va erimaydigan cho‘kmalarni kuzating. Bu sulfidlarni eruvchanlik ko‘paytmasi qiymatlaridan 
foydalanib, kuzatilgan hodisalarga izoh bering. Reaksiya tenglamalarini molekulyar va ionli 
ko‘rinishida yozing. 
Tajriba 3. Optingugurt (IV) oksidining olinishi 
Probirkaga taxminan 1 g natriy sulfit (Na
2
SO
3
) tuzi kristallidan soling va unga 5-7 ml 
suyultirilgan xlorid kislota eritmasidan quying. Probirka og‘zini gaz o‘tkazuvchi nay 
o‘rnatilgan probka bilan berkiting va ajralib chiqayotgan gazni bir necha tomchi neytral 
lakmus eritmasi bilan distillangan suv quyilgan nrobirkaga yuboring. Nima kuzatiladi? 
Reksiya tenglamasini yozing. Hosil qilingan sulfit kislota eritmasini keyingi tajriba uchun 
olib qo‘ying. 
Tajriba 4. Sulfit kislota tuzlarining qaytaruvchi xossalari 
Probirkaga 2-3 ml natriy sulfit (Na
2
SO
3
) tuz eritmasidan va 1-2 tomchi sulfat kislota 
eritmasidan kuying. Probirkaga 1-2 ml kaliy bixromat eritmasidan qo‘shing. Nima kuzatiladi? 
Reaksiya tenglamasini yozing va oksidlovchi bilan qaytaruvchini ko‘rsating. 
Tajriba 5. Namriy tiosul’fatning qaytaruvchi xossalari 
а) Probirkaga 2-3 ml natriy tiosulfat va 1 ml kraxmal eritmasidan quying. So‘ngra 
yodning rangi yo‘qolguncha tomchilatib yod eritmasidan qo‘shing. Reaksiya tenglamasini 
yozing. 
б)
Probirkaga 1-2 ml xlorli suv kuying va unga to xlorning hidi ketguncha
tomchilagib 
natriy 
tiosulfat 
eritmasidan 
qo‘shing. 
Eritmada 
sulfat 
ioni 
borlignni 
isbotlang 
reaksiya 
tenglamasini 
yozing.