Noorganik kimyo kafedrasi noorganikkimyo

15-LABORATORIYA ISHI. 
Kislorod va ozon. Kislorodning olinishi va uni metall va metallmaslar bilan 
reaksiyalari, uning oksidlovchilik xossalari. Oltingugurtni suyuqlantirish va qaynatish. 
Plastik oltingugurtni olish. Oltingugurtni oksidlash xossalari. 
Kislorodning elementlar davrny sistemasida tutgan o‘rni, atom o‘lchami va molekulasining 
elektron konfisuiatsiyasi, namoyon qiladigan oksidlanish darajasi haqida tushuncha bering. 
Suyuq kislorodning paramasirtlik xossalarini qanday tushuntrasiz? Kislorod ranggiz va hidgiz 
gaz bo‘lib, havodan bir oz og’ir. U -183°G da qaynaydi. Kislorod suvda eriydi, 0°C da 10hajm, 2 
hajm suvda 5 hajm kislorod eriydi. 
Kislorodning olinishi. 
Kislorodni laboratoriyada bertole tuzini (KCIO
3
), kaliy permangarat tuzini (KMnO
4
) 
parchalash bilan, suvni elektroliz qilish va boshqa usullar bilan olinadi. 

---

54 
I.Kislorodni bertole tuzini (kaliy xloratrn) parchalab olish. Tajriba uchun yaxshi maydalangan 
kaliy xlorat va kukun holidagi marganets (IV) oksida olinadi. 
Bertole tuzi bilan ishlashda juda ehtiyot bo‘lish kerak, chuiki unga juda oz miqdordagi yonuvchi 
moddalar (ko‘mir, qogoz va h.k.) aralashgan bo‘lsa, ishqalanish yoki qizdirish vaqtida kuchli 
portlashga olib kelishi mumkin. Bazi hollarda maiganets (IV) okgidi ba’zi bir oiginik moddalar 
bilan ifloglangan bo‘lishi mumkni, shuning uchun ish boshlashdan oldin marganets (IV) oksidrni 
yaxshilab qizdirish kerak. 
Toza quruq probirkaga 0,3 g bertole tuzi golrnadi va shtativ qisqichiga joylashtrniladi. Probirka 
tubi avval gekni va ehtiyotkoilik bilan, go‘igia kattiqioq kizdrniladi. Tuz suyuqlarnb gaz ajralib 
chiqa boshlagach, gazrn sinab ko‘rnsh uchun probirka ogziga uchi yalliglarnb tuigan cho‘prn 
ehtiyotlik bilan tushining. Boshqa bir toza kunuq probirkaga 0,3 g chamasi bertole tuzi golrnadi. 
Probirka shtativga o‘rnatiladi va tuz mumkni qadan pastroq temperaturada suyuqlantiriladi. 
Keyin gorelka chetga olinib, o‘sha zaxoti probirkaga yaxshilab qizdirilgan marganets (IV) 
okgida kukunidan golrnadi va probirkaga uchi yalliglaragan cho‘p tushrniladi. (Ko‘zga ehtiyot 
bo‘lrng!). Ikkala tajribada kislorodning ajralib chiqish tezligi ikki xil ekanligiga e’tibor bering. 
Reaksiya tengalamasini yozing.