Noorganik kimyo kafedrasi noorganikkimyo

Nazorat savollari: 
1.Gidroliz so’zining ma’nosi nima? 
2.Nega aynan tuzlar gidrolizga uchraydi? 
3.Gidroliz bosqichlari va muhitini ayting. 
4.Kation va anion bo’yicha gidrolizga uchraydigan moddalarga misollar keltiring, ularning 
muhiti qanday bo’lishini tushuntiring. 
9-LABORATORIYA ISHI 
Reaksiyaning issiqlik effekti. Termokimyoviy hisoblashlar. Moddalarning erish va hosil 
bo’lish issiqligi. 
Nazariy qism: Turli reaksiyalar issiqlik effektini bir-biri bilan solishtirish qulay bo‘lishi 
uchun issiqlik effektlari standart sharoitda (harorat 298K va bosim 101,325 kPa) 1mol modda 
uchun o‘lchanadi va standart issiqlik effekti deyiladi – ΔН
0
bilan belgilanadi. Jarayonning 
xarakteriga qarab issiqlik effektlari turlicha bo‘ladi, masalan - ΔН
0
h.b.
; ΔН
0
erish.
va h.z.
Tuzlarning erish issiqlik effekti - ΔН
0
эриш.
1 mol tuz juda ko‘p miqdordagi (300-400ml) erituvchida eriganda ajraladigan yoki 
yutiladigan issiqlik miqdori erish issiqligi deyiladi. 
Tuzlarning erish jarayoni ikki bosqichda boradi:
1. 
modda kristall panjarasining buzilishi va uni ionlarga dissotsialanishi (endotermik 
jarayon) 
2. 
ionlarning salvatlanishi yoki gidratlanishi (ekzotermik jarayon) 

---

40 
Demak, ΔН
0
erish. 
= ΔН
1 
+(- ΔН
2
) 
Reaksiyaning issiqlik effekti tajriba yo‘li bilan yoki termokimyoviy hisoblash yordamida 
aniqlanadi. Issiqlik effekti 1mol modda uchun kJ/mol birlikda hisoblanadi. (Termokimyoda 
energiyaning o‘lchov birligi sifatida ko‘pincha Joul qo‘llaniladi – 1kal=4,184J).
Hozirgi vaqtda ko‘p moddalar uchun hosil bo‘lish, yonish issiqlari aniqlangan, ularning 
qiymatlari jadvallarda beriladi. 
Misollar: 
Hosil bo‘lish issiqlik effekti - ΔН
0
h.b.
; 
H
2
+½O
2 
= H
2
O ;

H = -285,8 кЖ 
MgCl
2 
+ 2Na→2NaCl + Mg; ΔH=172,4 кЖ 
Termokimyo fanining asosiy qonuni G.I.Gess tomonidan yaratilgan bo‘lib, u quyidagicha 
ta‘riflanadi: dastlabki moddalardan oxirgi moddalar turli yo‘l bilan olinishi mumkin bo‘lsa, bu 
yo‘llarda qanday oraliq reaksiyalar bo‘lishidan qat‘iy nazar, umumiy issiqlik effekti har bir yo‘l 
uchun bir xil qiymatga ega va oraliq reaksiyalar issiqlik effektlarining yig‘indisiga teng bo‘ladi 
yoki kimyoviy reaksiyalarining issiqlik effekti dastlabki va oxirgi moddalar holati va tarkibiga 
bog‘liq bo‘lib, reaksiya olib borilgan yo‘lga bog‘liq emas.