«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

172 
va ularning mahsuldorlik darajasi, yer fondi va uning tarkibi, qishloq xo‗jaligiga 

yaroqli yerlar, tuproq tarkibi va tabiiy unumdorlik darajasi kabi omillar

majmuasining o‗rni katta. 
Sanoatning muhim tarmog‗i – qazib beruvchi sanoat tarmoqlari (tog‗-kon
sanoati) tabiiy resurslarga, ya‘ni mineral xomashyo resurslarining tog‗-geologik 
sharoitlari, ruda va rudali xomashyolarning yer ostida joylashishi darajasi, sifati
(ruda tarkibida metall miqdori), rangli metallar majmuasi, neft va tabiiy gaz sifati, 
ko‗mir (qatlamlarining joylashish va qalinlik darajasi kabilar), baliq-konserva,
oziq-ovqat, o‗rmon-sellyuloza korxonalari xomashyoga bog‗liq holda joylashadi. 
Ayniqsa, qora metallurgiya (cho‗yan, po‗lat va prokat), gidroliz, o‗rmon-
sellyuloza, mineral o‗g‗itlar ishlab chiqarish korxonalari (1 tonna mahsulot ishlab 
chiqarishga 2 tonnadan 6-7 tonnaga qadar xomashyo talab qiladi) joylashishida
xomashyoga bog‗liqlik kuchlidir. 
2. Ishlab chiqarish kuchlarining joylashishida ijtimoiy-iqtisodiy, ya‘ni
davlatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi, davlat siyosati, transport-geografik, dengiz 
bo‗yi holati, qo‗shnichilik va chegaradoshlik (iqtisodiy rivojlangan hududlar bilan)
omillarining hissasi kattadir. Mamlakatlarning iqtisodiy taraqqiyot darajasi ilmiy-
texnik inqilob bilan bog‗liq zamonaviy ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirish
imkoniyatlarini 
beradi.
Ayniqsa, 
iqtisodiyotda
muhim

o‗rin tutuvchi

avtomobilsozlik, samolyotsozlik, atom sanoati, elektrotexnika, priborsozlik, 
kontrol-o‗lchov, kosmik-raketa va boshqalar – avtomatlashtirish, robototexnika
tarmoqlarining rivojlani-shini ta‘minlaydi. Davlat sanoatning yangi va eng yangi 
tarmoqlarini, inqiroz hamda turg‗unlikka uchragan tarmoqlarini rivojlantirishga
qaratilgan tadbirlardan iborat siyosati mamlakat va uning mintaqalarida ishlab 
chiqarish kuchlarining barqaror rivojlanish imkoniyatlarini yuzaga keltiradi.
Davlatning iqtisodiyotni rivojlantirishga qaratilgan tadbirlari, chunonchi, 
yangi resursli hududlarni intensiv o‗zlashtirish, ijtimoiy-iqtisodiy-ekologik ahvoli

---

---