«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya
Download 1.44 Mb.
|
Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya-hozir.org
|
,
ya‘ni xristianlik yuzaga keldi. 1054-yilda u ikki: pravoslav va katolik IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 272 yo‗nalishlariga ajraldi. XVI asrda katolik dinidagi islohotlar natijasida undan (Rim papasi hokimiyatini inkor qiluvchi va ilk nasroniylikka qaytishni yoqlovchi) protestantizm ajralib chiqdi. Protestantizm bir qancha mustaqil oqimlar (eng yiriklari: anglikanlar, lyuteranlik, kalvinizm, reformatlar va h.k.) ko‗rinishida shakllandi va o‗z navbatida ular ham mayda bo‗lakchalarga bo‗linib ketdi. Nasroniylik tarkibida yuqorida qayd etilgan uchta (pravoslav, katolik va protestant) asosiy tarmoqdan tashqari, yana ikkita nisbatan kam tarqalgan, V asrda shakllanib, diniy marosimlari pravoslavlarga yaqin bo‗lgan monofisit va nestorian yo‗nalishlari mavjud. Boshqa monoteistik din – islom VII asrda arablar orasida shakllandi. Yangi din oradan ko‗p o‗tmay uchta: sunniy, shia va xorijiy yo‗nalishlariga ajralib ketdi. Sunniylik va shialik o‗rtasida siyosiy masalalarda, ayrim diniy marosimlar va an‘analar bo‗yicha tafovutlar mavjud. Siyosiy tafovut shundaki, agar sunniylar xalifalik hokimiyatini yoqlasalar, shialar esa imomat tarafdoridirlar. Diniy marosimlar va an‘analardagi farqlar ham anchagina. Sunniylikda shialikda mavjud bo‗lgan ―Muta‖, ―Shaxsey-Vaxsey‖ va boshqa marosimlar yo‗q. Sunniylar Makka va Madina shaharlarini muqaddas hisoblasalar, shialar Iroqdagi Karbalo va Najaf shaharlarini muqaddas deb biladilar. Sunniylar Sunnani butunligicha etirof etadilar, shialar esa uning ba‘zi qismlarinigina tan olishadi. Bu oqimlar orasida bunday tafovutlar juda ko‗p, shu bilan birga, ma‘lum o‗xshashliklar ham bor. Masalan, mahdiylik – oxir zamon bo‗lishi va Mahdiy (arabcha, Olloh tamonidan to‗g‗ri yo‗lga yetaklovchi) kelishi haqidagi diniy ta‘limot ikkala oqimda ham mavjud. Xorijiylar sunniylarga yaqin bo‗lib, ular o‗z izdoshlariga qattiq talablarni qo‗yadilar – zeb-ziynatni qoralaydilar, musiqa va raqsni taqiqlaydilar va h.k. Alohida dinlarga e‘tiqod qiluvchilar soni haqidagi ma‘lumotlar birmuncha noaniq va ishonchsiz bo‗lishiga qaramasdan, har holda ular turli dinlarning ta‘sirini baholash imkonini beradi. Nasroniylarning umumiy soni dunyo bo‗yicha, |
