«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

7 
ijtimoiy geografiya maqomini olmoqda. Shu jihatdan, bunday ta'rif fanning nomi 

bilan mazmunini to'la aks ettirmaydi.

To'g'ri, «ishlab chiqarish kuchlari» eng avvalo uning subyekt, ya‘ni egasi 
bo'lgan aholini ham o'z ichiga oladi. Lekin bu yerda aholi, asosan, ishchi kuchi
mazmunida, ya'ni iqtisodiy kategoriya shaklida nazarda tutiladi. Inson, uning 
ijtimoiy hayoti, sotsial muhitdagi o'zaro munosabatlari esa bu ibora qamrovidan
chctda qoladi. Busiz fan ilgaridagidek iqtisodiy, ishlab chiqarish geografiyasi 
bo'lib qolaveradi.
Yuqoridagi fikr va mulohazalaridan kelib chiqqan holda, iqtisodiy va 
ijtimoiy geografiya ta'rifini, taxminan, shunday berish mumkin: Iqtisodiy va
ijtimoiy geografiya mustaqil fan sifatida


turli mamlakat va rayonlarda ishlab 

chiqarish kuchlarining rivojlanish va joylanish xususiyatlarinj hamda inson hayot-

faoliyati va yashash tarzining hududiy jihatlarini o'rganadi
. Qisqacha qilib esa 
ijtimoiy geografiyani jamiyat hayoti va faoliyatini hududiy tashkil etish
to'g'risidagi fan, deb ta'riflash to‘g‘ri bo'ladi. Shubhasiz, keltirilgan ta'rif ham 
mutlaq aniqlikka da'vogar emas. Ammo shu bilan birga aminmizki, u iqtisodiy va
ijtimoiy jabhalarni qamroviga olgan holda, fanning tub mohiyatini o'zida aks 
ettiradi va uni to'la ifodalab beradi.
Berilgan ta'rifning ega va kesimi, aniqlovchisi va to'ldiruvchisi, ya'ni 
birinchi va ikkinchi darajali bo'laklari mavjud. Chunonchi, agar ushbu ta'rifdan
gapning egasi - «turli mamlakat yoki rayon», «hudud» tushunchalari olib tashlansa, 
u holda geografiyaga o'rin qolmaydi. Demak, aynan ana shu iboralar ushbu
ta'rifning geografiyaga taalluqligidan dalolat beradi. 
Ayni shunday «xususiyat» (kesim) so'zi ham geografiya uchun o'ta
muhimdir. Chunki fanning asosiy va pirovard maqsadi ishlab chiqarish 
kuchlarining joylashuvi, inson hayoti tarzining turli rayonlaridagi o'ziga xos va
betakror xususiyatini ochib berishdan iboratdir (tarixda ham xuddi shunday 

---

---