«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

10 
ilmiy tadqiqot majmualari ham ushbu sohalarning hududiy tashkil etish shakllariga 

kiradi.
Geografiya fanining ikkinchi bir muhim tamoyili 

komplekslik
dir. Biroq, bu 
yerda kompleks ishlab chiqarishning ijtimoiy yoki hududiy tashkil etish shaklini
emas, balki masalaga, fan obyekti va predmetiga yondashuv ma'nosini anglatadi. 
Ayni paytda, komplekslilik geografiya uchun alohida usul (metod) ham emas,
aksincha, u fanning asoslaridan biri bo'lib, uning o'ziga xos va tub mohiyatini 
ifodalaydi.
Shu bilan birga, ba'zan «kompleks geografik (yoki iqtisodiy geografik) 
tadqiqot» iborasi ishlatiladi-ki, nazarimizda bu ham ortiqcha yoki xatolikdir.
Chunki geografik tadqiqot hamma vaqt kompleks bo'ladi, busiz u o'z mohiyatidan 
ajralib qoladi. Ekologik yondoshuv asosida ham komplekslilik yotadi va bu uni
geografik dunyoqarashga juda yaqinlashtiradi. 
Kompleks qarash o'rganilayotgan obyektga atroflicha yondashuv, uni
aloqadorlikda ko'rishni taqozo etadi. Shu ma'noda, u tizimli (sistemali) qarashga 
ham yaqinlashadi. Ammo bu tamoyildan to'g'ri va oqilona foydalana olish lozim.
Aks holda, tadqiqot natijasi «har sohadan bir shingil» sayoz, yuzaki va quruq 
bo'lib, ba'zan o'zi nimani o'rganish kerakligi ham sezilmay qolinadi. Binobarin,
ushbu tamoyil mohiyatini misli daraxt shaklida tasavvur qilmoq zarur: daraxt 
tanasi o'rganilayotgan asosiy hodisa bo'lsa uning shoxi va shoxchalari shu
muammo bilan bevosita aloqador masalalar majmuasidir. Bunda daraxt tanasi o'ta 
yo'g'onlashib, shox-shabbasiz va, aksincha shoxlar kattalashib, uning tanasi
ko'rinmay qolmasligi kerak. Birinchi holda komplekslikning o'zi bo'lmaydi, 
ikkinchisida esa haddan tashqari masaladan chetga chiqib ketish ayondir. Masalan,
bog'dorchilik geografiyasida temir yo'l transporti yoki aholining tug'ilishni chuqur 
o'rganish aslo talab qilinmaydi.

---

---