«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

11 
Xuddi shunday hududiylik tamoyilining ham nozik jihatlari mavjud. Bu 

yerda biz tadqiqot obyekti – hududning juda kattalashib ketmasligini nazarda

tutmoqdamiz. Chunki bunday holda ham tadqiqot natijasi yuzaki, «umurtqasiz» 
bo'lib qoladi.
Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya hamda, umuman, geografiya fanida ko'proq 
katta hudud «kichraytirib» o'rganiladi. Fanda buning aksi, kichik joyni
kattalashtirib, yirik masshtabli tadqiqotlarni o'tkazish muhim ilmiy va amaliy 
ahamiyat kasb etadi. Rivojlangan xorijiy mamlakatlar (Germaniya Yaponiya
AQSh va boshqalar) tajribasi, aynan, shundan dalolat beradi. 
Bu mamlakatlarda bizdan farqli o'laroq, asosan mikroiqtisodiyot,
mikrogeografik yondashuv ustuvor turadi. Ehtimol, shuning uchun bo'lsa kerak, 
tadqiqotlar natijasi aniq, puxta va amaliy jihatdan yuqori bo'ladi. To'g'ri, tadqiqot
obyekti sifatida kattaroq hududni ham olish mumkin. Lekin bunday holda 
hududning barcha qismini emas, aksincha muhim muammolarni uning ayrim va
turli nuqtalari misolida chuqurroq tahlil qilish va shu negizda o'rganilayotgan 
obyekt va unga o'xshash joylarga xos bo'lgan umumiy qonuniyatlarni asoslab
berish maqsadga muvofiqdir. 
Shunday qilib, hududiylik va komplekslilik geografiya fani uchun o'ta zarur.
Biroq ular o'z me'yorida bo'lishi kcrak. Boshqacha qilib aytganda, ushbu 
yondashuvlar hamma vaqt aniqlik bilan birga olib borilishi to'g'riroq bo'ladi.
Professor E.B.Alayev aniqlikni (konkretlikni) geografiyaning alohida tamoyili 
sifatida ko'rsatadi. Biz esa uni yuqoridagi ikki asosiy tamoyilning umumiy maxraji,
mezoni yoki «2 + 1» shaklida ko'rishni istar edik. Chunki muammo qancha keng 
va chuqur, ma'lum bir maqsad doirasida atroflicha har tomonlama va, ayni paytda,
aniq tahlil etilsa, uning xulosalari hamma vaqt yuqori bo'ladi. 
Geografiyaning ikki asosiy tamoyili hududiylik va komplekslilikdan so‘ng

tarixiylik
turadi. Bu prinsip makon va zamon birligidan kelib chiqadi. Zero, har 

---

---