«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

Nazorat savollari va topshiriqlar: 
1.

―Shahar aholi punkti‖ tushunchasini izohlang.

2.

Shahar aglomeratsiyasi nima?

3.

Shahar aholi punktlarining funksional tiplariga nimalar kiradi?

4.

Shahar megolopolislarini tushuntiring.

5.

Urbanizatsiyaning umumiy ko‗rsatkichlarini tushuntirng.

6.

Shahar aholi punkti maqomlarini izohlang.

14-BOB. AHOLI GEOGRAFIYASI 
Reja:
14.1. Aholi geografiyasi iqtisodiy geografiyaning muhim va alohida tarmog‗i 

ekanligi.

14.2. Aholi geografiyasining tuzilishi. 
14.3. Aholi geografiyasining muhim tushunchalari.

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

232 
14.4. Aholi dinamikasi. Aholi takror barpo bo‗lishining an‘anaviy tipi. 

14.5. Demografik portlash fenomeni.

14.6. Aholi takror barpo bo‗lishining zamonaviy tipi.
―Aholi‖ tushunchasi ko‗proq aholi geografiyasi, iqtisodiyot, tibbiyot kabi 

ijtimoiy (gumanitar) sohalarda qo‗llanilib, u ma‘lum bir hududda yashovchi

kishilarning birligini anglatadi. Masalan, Uychi tumani aholisi, Namangan aholisi, 
O‗zbekiston aholisi, Dunyo aholisi va h.k. Ko‗rinib turibdiki, bu yerda nisbatan
kattaroq hudud nazarda tutilmoqda, kichik hududlarda yashovchi kishilarning 
birligini, hududiy umumiyligini ―sotsium‖ tushunchasi ifodalaydi va u sotsiologiya
fani uchun xos (o‗zbek tilida bu jamoa, mahalla ahli ma‘nosiga mos keladi). 
Sotsiologiya esa ma‘lum yoshdagi shaxs, millat, kasb egalarini, odatda, kichik
hududlar doirasida tadqiq qiladi. 
Tarix va etnografiyada ―xalq‖ tushunchasi qo‗llaniladi, muayyan bir
ma‘muriy hudud iqtisodiyoti ―xalq xo‗jaligi‖ atamasi bilan tavsiflanadi. 
Shuningdek, biologiya, psixologiya, tibbiyot kabi fanlarda ―odam‖, ―inson‖
tushunchalari ko‗proq uchraydi. 
Aholi – jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi. Aholisiz ishlab
chiqarishning o‗zi ham, fan va texnikaning rivojlanishi va mavjudligi ham bo‗lishi 
mumkin emas. Shu bilan birga, aholi sanoat, qishloq xo‗jaligi mahsulotlarining,
transportning va xizmat ko‗rsatish sohalarining asosiy iste‘molchisidir. Shu 
sababli, aholining soni har bir mamlakat uchun muhim omil hisoblanadi.
AQShlik olim Christion Sawyer aholi va demografiya masalalariga 
quyidagicha ta‘rif bergan

: 

A) Demografiya asoslari:


Dr Christion Sawyer. Human geography crash course. Printed in the United States of America. Green Edition. -

2012.. 37-P. 244.

---

---