Nurulloh Muhammad Raufxon Bu kunlar
Download 3.93 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Bu kunlar
- “Tuman, shahar yoki viloyat miqyosida...”
- ...O‘zbekistonda ahvol shu!
- “O‘zbekistonda hozir ikki mingdan ortiq machit ishlab turibdi!”
|
Bu kunlar
www.nurullohuz.com 283
Nuriddin Zayniyevni Qashqadaryo viloyatiga prezidentning o‘zi hokim etib tayinlagan, undan keyin ancha-muncha ishlar qilingan, buni viloyatga keyinroq kelganida prezidentning o‘zi ham e’tirof etgan. Ul-bul ishlar bilan Qashqadaryoga borganimizda oddiy xalq tilidan “Zayniyev u qildi, Zayniyev bu qildi!”, “Zayniyev kelib hokimga yalchidik!” kabi maqtovlarni biz ham ko‘p eshitganmiz. Xalqining ko‘tar-ko‘taridan erib-shishib ketib balki o‘zi ham o‘zi sha’niga shirin so‘z gapirib yuborgandir. Mamlakatda hamma yaxshi ishlarni Bir Kishi qiladigan, hamma maqtov faqat Bir Kishiga yo‘llanishi qat’iy belgilab qo‘yilgan davlatda bunaqa shakkoklik eng katta gunoh-da! Nuriddin Zayniyev mana shu “muqaddas tartib”ni qo‘pol ravishda buzgan! Bordiyu boshliq taltaymagan va o‘zini o‘zi maqtamagan bo‘lsa ham, oddiy xalq uni maqtay boshlashi “davlatning tamal qoidalari”ga bolta urish bo‘ladi. Agar
qoladi?! Prezidentning obro‘yiga soya tushib qolmaydimi?! Axir, OAVni o‘qing, tinglang, ko‘ring: hamma ezgu ish tepasida bosh-qosh bo‘lib faqat Bir Kishi – “Muhtaram Yurtboshi” turibdi-ku, hamdu sanoga loyiq zot O‘zbekistonda yolg‘iz prezident-ku! Har qanaqangi rahbar yoki rahbarcha o‘z hududida “...erishilgan barcha
yurishi yaxshi emas. O‘ziga qiyin bo‘ladi: “...birinchidan, bunday holat juda xunuk ko‘rinadi, ikkinchidan bu (ishi. – N.M.R.) rahbarga hech qachon obro‘ keltirmaydi...” Ana, Nuriddin Zayniyev taqdiri bunga o‘rnak – obro‘yi ham ketdi, lavozimi ham... Bu kabi misollar boshqa viloyatlarda ham kuzatilgan. 1. Bundan olti-etti yil burun Qo‘qon shahriga Ma’rufjon ismli yigit hokim etib tayinlandi. G‘ayrat bilan ishga kirishdi. Qo‘qonliklar orasida tezda obro‘ qozondi. Odamlar shaharda qilingan ko‘p yaxshi ishlarni uning nomi bilan bog‘lay boshlashdi. Dong‘i chiqdi. Davlat hushyor va nozik, uning qitiqpatiga aslo tegib bo‘lmaydi. Tabiiy, g‘ashlandi. So‘ng nima qildi? Uzun qo‘lini cho‘zib Ma’rufjonni hokimlik kursisidan uzib oldi-da, poytaxtga keltirib, gavjumlik ichiga qo‘shib-aralashtirib yubordi. Ko‘tarishdi go‘yo. Mana, yuribdi (agar haliyam yurgan bo‘lsa). Nomidan nom-nishon ham qolmadi! 2. Buxoro viloyati hokimi Samoyiddin Husenov lavozimida eng uzoq o‘tirgan rahbar edi. Uzoqlikda prezidentdan keyin turardi, xolos. Buxoroda juda ko‘p yaxshi ishlar uning nomi bilan bog‘liq. Ayniqsa, eski Buxoro ham, yangi Buxoro ham u rahbarlik qilgan davrda tubdan yaxshilandi. Odamlar buni sezdi, ko‘rdi va... gapira boshladi: “Samoyiddin aka... Samoyiddin aka...” Chamamda, viloyatda prezident nomidan ham ko‘ra uning nomi ko‘proq tilga olinadigan bo‘ldi. Xavfmi? Xavf! Nima qilish kerak? Javobini berish kerak! O‘ziyam bitta joyda juda ko‘p o‘tirib qoldi! Buyurildi – Buxoro to‘g‘risida material to‘plandi: qaralsa, ko‘p sohalar bo‘yicha ishlar pachava ekan... Dabdala... Bular ustiga, o‘g‘li ham ja-a chegaradan chiqib ketibdi (negadir bu narsani hushyor davlat oldin sezmay yurganday)... va hokazo. Xullas, tajribali, keksa hokim shuncha yillik mehnatlari, hatto prezidentga sadoqatlari ham Nurulloh Muhammad Raufxon
www.nurullohuz.com 284
unutilib, sharmandali ravishda ishdan olindi. Ayrim “shaxsiy, oilaviy kamchiliklari” pisanda qilinib, g‘ing demaydigan, qamalib ketmaganiga, sog‘ qolganiga bir kunda yuz marta shukr qiladigan etib qo‘yildi 189
. Boshqa rahbarlar, rahbarlikka nomzodlar bu voqealardan o‘rnak olishsin. Kechayu kunduz tinim bilmay ishlashsa ham, yomon natijani o‘zlaridan bilib, yutuqlarni “Muhtaram Yurtboshi”ga yo‘llashsin. Bo‘lmasa, hech qaysi boshliq uzoqqa bormaydi. Lekin bir narsa bizni o‘ylantirib qo‘ydi: agar prezidentning “erishilgan barcha
gapi chin, samimiy bo‘lsa, o‘ziga ham tegib ketmaydimi bu qoida, deb qoldim. Axir, yigirma yildan beri o‘zi o‘zini maqtatib kelyapti-ku? Qashqadaryoda aytgan bu gapini ziyrak xalq jaydarichasiga (to‘ppa-to‘g‘richasiga) tushunib, prezidentning o‘zidan ham shu gapiga rioya etishini talab qilib qolmasin tag‘in, deb xavotirlandim bir oz. Parchani qayta-qayta o‘qib, ko‘nglim joyiga tushdi: hartugul prezident o‘zini nazarda tutmayapti ekan! “Tuman, shahar yoki viloyat miqyosida...”gi rahbarlarnigina nazarda tutgan ekan. Tuf-tuf-tuf, xayriyat-e, boshimizda soyabonimiz “dono va oqil”-da, do‘ppi tor kelganida qochib qolishga bitta tuynukcha qoldirib gapirgan ekan! Sichqon ini og‘zicha keladigan tuynuk! Demak, “tuman, shahar yoki viloyat miqyosida”gi rahbarlarga “juda xunuk” ko‘ringan va “hech qachon obro‘ keltirmaydi”gan hol respublika miqyosidagi rahbarga bemalol mumkin: o‘zi ham maqtanaversin, boshqalarga ham o‘zini maqtataversin – birov uning mushugini pisht demaydi. Shunday ekan, ey “Xalq so‘zi” boshliq barcha matbuot organlari, qanday uslubda ishlab kelgan bo‘lsalaring, xuddi shu uslubda davom etaverlaring! Bo‘yash, bejash, maqtash bo‘yicha sizlarga berilgan “so‘z erkinligi” bundan keyin ham aslo bo‘g‘ilmaydi! Bu “beqiyos g‘amxo‘rlikni” his etgan yozma, bosma, tinglama, ko‘rsatma axborot vositalarimiz tevarakka ochiq ko‘z bilan boqmay, vijdonlarini yetti qavat ichlariga ko‘mib, hammasi bitta ulkan butaning yuzlab shoxiga bittadan qo‘nib olib, bulbul bo‘lib sayrab yotibdi. Qarqunog‘i ham bulbul, qarg‘asi ham bulbul, popishagi ham bulbul; eshagi ham bulbul, iti ham bulbul, biti ham bulbul... “Istiqlol sharofati va muhtaram prezidentimizning bevosita tashabbuslari bilan hamda uzoq-uzoqlarni ko‘zlab yuritilayotgan dono va oqil rahnamoliklarida, yurtimiz “mustaqillik”ka erishganining ilk yillaridan boshlab” ...O‘zbekistonda ahvol shu! Ya’ni, “istiqlol sharofati va muhtaram prezidentimizning bevosita tashabbuslari bilan hamda dono va oqil rahnamoliklarida” ...matbuotimiz mana shu holga tushib qoldi!
189 Biz bu uchala boshliqni oq-oppoq deyayotganimiz yo‘q. Yaxshiligi qatorida yomonligi ham bordir, albatta. Kamchilik kimda yo‘q. Hatto odamlarga zulm ham qilgandir – bu yog‘ini to‘la bilmaymiz. Bilganimiz – O‘zbekistonda hali bironta hokimning bo‘yniga “xalqqa zulm qildi” degan ayb qo‘yilmadi! Bizda zulm uchun ishdan olinmaydi! Aksincha, mansabi yuksaltiriladi!
Nurulloh Muhammad Raufxon
www.nurullohuz.com 285
Yetar. Kuzatishlarimizdan ayrim xulosalar chiqaradigan dam ham keldi.
O‘zbekiston ommaviy axborot vositalari eng ko‘p – har kuni o‘nlab, yuzlab marta qo‘llaydigan so‘z va iboralardan ayrimlarini takrorlaymiz: “Istiqlol sharofati”, “Prezidentimizning bevosita tashabbusi va g‘oyasi asosida”, “izchil islohotlar”, “yuksak natijalar”, betakror taraqqiyot”, “tub islohot”, “dono rahnamolik”, “yanada rivojlantirish”, “yuksak e’tibor”, “otalarcha g‘amxo‘rlik”, “jamiyatni demokratlashtirishni yanada chuqurlashtirish”,”iqtisodiy rivojlanishni yanada jadallashtirish”, “izchil ta’minlanmoqda”, “tobora mustahkamlanib”, “hayotga izchil tatbiq”, “rivojlanishning “o‘zbek modeli”, “butun dunyo e’tirof etmoqda”, “keng qamrovli ishlar”, “izchil va samarali”, “cheksiz g‘amxo‘rlik”, “beqiyos e’tibor”, “yuksak samaralar”, “ulkan e’tibor”, “keng ko‘lamli islohotlar”, “barqaror va mutanosib sur’atlar”, “samarali milliy model”, “salmoqli natijalar”, “islohotlar yanada jadallashmoqda”, “istiqlolning dastlabki yillaridan beri”, “salmoqli muvaffaqiyatlar”, “jadal rivojlanayotgan”, “betimsol o‘zgarishlar”, “islohotlarning yuksak samarasi”, “izchil davlat siyosati”, “boshqa mamlakatlar uchun namuna”, “ulkan iqtisodiy o‘sish” va hokazo, va hokazo... Ommaviy axborot vositalarimizga quloq solsangiz va ularning so‘ziga ishonsangiz: “Prezidentimizning bevosita tashabbusi va g‘oyasi asosida” O‘zbekistonda hamma sohada har kuni “izchil islohotlar olib borilmoqda”! (Savodsizlik: islohot hech qachon olib borilmaydi, qilinadi!)
yozilsa ham go‘rga edi!) “...jamiyatni demokratlashtirish tinimsiz chuqurlashtirilyapti!” (Chuqurlashtirib- chuqurlashtirib, oxiri demokratiyani tubsiz go‘rga tiqadi, shekilli! Zotan, go‘rga tiqib bo‘lingan ham.) Bu va shu kabi jujur jumlalarni sinchiklab o‘qing, mag‘zini (agar bor bo‘lsa) chaqishga urinib ko‘ring va... bir zum tasavvur qiling: 1. “Izchil islohot” degani nima degani? “Isloh”ning lug‘aviy ma’nosi “tuzatish” ekanini e’tiborga olsak, nimani tuzatyapmiz? Yana uning ustiga, izchil, tinimsiz,
Tasavvur etyapsizmi: izchil, tinimsiz, tubdan, har kuni, har nafas tuzatilyapti, tuzatilyapti, tuzatilyapti! Ya’ni, yamayapmiz – yirtilib ketyapti, tuzatyapmiz – buzilib ketyapti, tiklayapmiz – yiqilib tushyaptimi demak? Bir marta isloh qilsak (tuzatsak)-da, besh-o‘n yil natijasini ko‘rsak bo‘lmaydimi? Oqlamasa, natija biz kutganimizcha chiqmasa, ana undan keyin yana islohga kirishsak bo‘ladi-ku?! 2. “Rivojlanish har kuni jadallashaversa”, allaqachon butun dunyoni changimizda qoldirib ketishimiz kerak edi. Hol bu ki, aholining 20 foizga yaqini qashshoq yashaydi; yarmi amal-taqal kun ko‘radi; qog‘ozda emas, hayotda ishsizlik eng baland cho‘qqida
Nurulloh Muhammad Raufxon
www.nurullohuz.com 286
– kollej va oliy o‘quv yurtlari bitiruvchilari sohasi bo‘yicha ish topolmay sarson- sargardon; yoshlarning 50 foizi (desa bo‘ladi) bola-chaqasini va ota-onasini boqish ilinjida chetlarda ish axtarib yuribdi; ayollar bir tishlam non uchun tanini sota boshladi; maktab va kollej o‘quvchilari orasida buzuqchilik uchiga chiqdi, giyohvandlik, zino ko‘payib ketdi, yosh-yosh qizchalar homilali bo‘lib qolyapti; odamlar topayotgan daromadning katta bo‘ldagi ishlab chiqarishdan emas (avtomobilsozlik mustasno), tijorat va mardikorchilikdan kelyapti; mamlakat yo‘llarining 70 – 80 foizi talabga javob bermaydi, dabdala, ko‘p joylarda haliyam sovet yo‘llarida yuribmiz, xayriyat, qishloqlarimiz yo‘llarigacha aspallab ketgan ekan “mustabid tuzum”, o‘shandan beri tuzatilmagan-yangilanmagan... 3. Davlat “jamiyatni demokratlashtirish, demokratlashtirishni chuqurlashtirish,
buning aksi, biz matbuot ta’rifini keltiryapmiz, xolos) yanada ishonarsiz. Bu gap rost bo‘lganida, boshqacha fikrdagilar ta’qib-tazyiq qilinmas edi; muxolif fikrlarga teng va keng yo‘l qo‘yilardi; xalqqa noroziliklarini erkin ifodalash huquqi berilardi; Andijondagi tinch namoyish o‘qqa tutilmagan bo‘lardi; fikrlar xilma- xilligidan qo‘rqmasdan, mamlakat rivojiga xizmat qildirilar edi; qamoqlarda siyosiy mahbuslar bo‘lmasdi; muslimalar xohishlariga ko‘ra kiyinishar, hijoblilar ishlardan, o‘qishlardan haydalmas edi; dinini mahkam ushlaganlar qamoqlarga tiqilmasdi, hali qamalmaganlar har kuni qamalish xavfi ostida yurmagan bo‘lardi... Xullas, O‘zbekistonda demokratiya shunchalik chuqur va rivojlangan bo‘lganida ichkaridan tashqariga qochish emas, tashqaridan ichkariga talpinish kuchaygan bo‘lardi. Xalqimizning bir bo‘lagi O‘zbekistondan qochib chetellarga sig‘inib bormas, aksincha, o‘zining yurtida quvg‘inu tazyiqqa uchragan chetellik mazlumlar
topgan, bu yerda emin-erkin yashayotgan bo‘lardi! Bironta shunaqa hodisa uchradimi hozirgacha bizda?! Voqelik buning teskarisi. O‘zbekistonda “mustaqillikning ilk yillaridan beri” bu shirin orzuning tom tersini ko‘rib turibmiz. Ko‘ra-bilaturib ommaviy axborot vositalarimiz izchil va tinimsiz, yuksak pardalarda karnay-surnay chalishda davom etyapti! “Hamma soha bo‘yicha O‘zbekiston erishayotgan yutuqlarni, mamlakatda tinimsiz va uzluksiz amalga oshirilayotgan islohotlar natijasini” gazetdan o‘qigan zahoti bosh ko‘tarib o‘z turmushingizga, qarindosh-urug‘, qo‘ni-qo‘shni va boshqa har bir vatandosh ahvoliga qarasangiz, bir-biriga butkul to‘g‘ri kelmaydigan ikki qarama- qarshi holni ko‘rasiz. Sovet zamonining baxt va shodlik kuychisi Hamid Olimjon so‘zlari ozgina o‘zgartirilsa, “Zaynab va Omon”ning (“Ichkarida o‘zga hol edi, Zaynab uchun o‘zga fol edi” degan) mashhur ikki satri
“Mamlakatda o‘zga hol edi, Matbuotda o‘zga fol edi...” Nurulloh Muhammad Raufxon
www.nurullohuz.com 287
shakliga keladi va buni bemalol “O‘zbekiston madhiyasi” qilib olsa bo‘ladi. So‘zning qisqasi – odamlardan “jiddiy matbuot” haqida fikrini so‘rasangiz, bularda o‘qiydigan narsa yo‘q, deb lo‘ndasini aytib qo‘yaqoladi. Hatto bir gal gazet do‘konchilaridan biri tele orqali: “Bu gazetlarni odamlar u-bu narsani o‘rab sotish uchun oladi”, deb yubordi. Demak, saviyasi past. Demak, tussiz. Demak, sayoz. Demak, sariq. Ammo bu yoqda, boshda “Darakchi” o‘laroq, o‘nlab, yuzlab mayda, sariq, tussiz matbuot turibdi, ular oldida bularni qandayiga “sariq” deymiz?! Mundoq qaraganda, “sariq” deb atalayotgan gazet-jo‘rnollarni odamlar o‘qiyapti, unga qiziqyapti. El qiziqib o‘qiyotgan matbuot turi “sariq” bo‘ladigan bo‘lsa, adolat bilan tan olishi kerak, hech kim sevib o‘qimaydigan, davlat idoralari orqali majburan obuna qildiriladigan “jiddiy matbuot” hatto sariqlikka ham tortmasligi bilinib qoladi. Bularni hatto “sariq” desak haqimiz ketadi. Demak, ular sariq emas, sap-sariqdir! Tussiz emas, o‘ta tussizdir! Sayoz emas, chidab bo‘lmas darajada sayozdir! Tuzsizdir! Mazasizdir! “Adolat” gazetining 2011 yil 21 fevral sonida “Ommaviy axborot vositalari – jamiyat ko‘zgusi” degan sarlavha uchradi. Shuncha soxta, yolg‘on gaplar ichida to‘g‘ri gapni o‘qisa, odam birdan g‘alati bo‘lib ketarkan. Chindanam, ommaviy axborot vositalari jamiyat ko‘zgusidir. Ko‘zguning ayanchli va sharmandali ahvolini ko‘rdik, demak, jamiyatimizning ahvoli ayanchli va sharmandalidir! Chunki ko‘zgu jamiyatda borini ko‘rsatadi. Biz “Xalq so‘zi” timsolida “jiddiy matbuot”imiz qozonida borini cho‘michga chiqardik, xulosani har kim o‘zi qilsin. Matbuotimiz betiga ko‘zgu tutdik, o‘zini ko‘rib olsin, dedik... Tanqidimiz to‘g‘ri tushunilsin: bu gaplarda jurnalistlar vazifalarini eplayolmayapti degan kabi ma’no yo‘q. Bosh muharrirlari ham xafa bo‘lishmasin, biz ularni shaxsan tanqid qilmayapmiz. Bilamiz, o‘rinlarida boshqalar ham aynisini qilar, ya’ni, ko‘ngildagidek ishlay olmas edi. Burunduq o‘z qo‘llarida bo‘lsa, matbuotni gullatib yubormasmidilar! Gap umuman jurnalistikani, matbuotni qul holiga olib kelib qo‘ygan tuzum haqida ketyapti. Erkin so‘z aytish imkoni berilganida gazetchilar qo‘lidan nimalar kelishini sovetning oxirgi payti – qayta qurish yillari, oshkoralik chog‘i ko‘rsatishgan. Lekin mafkura sohasi shunaqa ayanchli holga tushib qolishida biz ziyoli-jurnalistlar ham ayblimiz, albatta. Eng katta aybimiz – fikriy qullikka o‘zimiz rozi bo‘ldik, maddohlik vazifasini bo‘ynimizga majburiy qo‘ya boshlashganida unga qarshi kurashmay, o‘z ixtiyorimiz bilan bo‘ynimizga oldik va allaqachon bu holimizga ko‘nib-ko‘nikib ketdik. Nurulloh Muhammad Raufxon
www.nurullohuz.com 288
O‘n to‘rtinchi ko‘chat Oqposhshoga bukilgan bellar
Sovet davlati yetmish to‘rt yil umuman dinlarga, jumladan Islom diniga qarshi kurashib keldi. Albatta, bundan “qayta qurish” pallasida dinga erkinlik berilgan to‘rt- besh yil sal mustasno. Dinga qarshi kurashida sovet samimiy edi. U: “Olloh yo‘q!”; “Payg‘ambarlar afsonaviy shaxslar”; “Kitoblar ilohiy emas, ularni odamlar yozgan”; “Faqat ko‘rib turganimiz shu dunyo bor, boshqa dunyo yo‘q”; “Odam o‘lganidan keyin qayta tirilmaydi, chirib yo‘q bo‘lib ketadi”; “Oxirat yo‘q, jannat yo‘q, do‘zax yo‘q – bular bari cho‘pchak!” deb o‘z qarashini ochiq bayon qilgan va nazarida eskilik sarqiti bo‘lib tuyulgan dinga qarshi ochiq kurashgan. “Mustaqil” O‘zbekiston davlati boshlig‘i “mustaqillik”ning ilk yillari Gorbachning qayta qurish davri ta’sirida dinga tegmadi, aksincha, hatto o‘zini moyilday tutdi. Hatto umra ziyoratini ado etdi. Boshini sajdaga qo‘ymagan bo‘lsa-da 190
, Ka’ba ichida ikki rakat “namoz” o‘qidi (chidab turib berdi!). Ammo asta-sekin va nimagadir ‒ ichki yo tashqi sabablar bilanmi yo shaxsida bir illat bormi, ishqilib dinga dushman mavqe ola boshladi. Sovetdan farqi – qarshiligida, dushmanligida samimiy emas ‒ yashiradi. Bu tomoni bilan sovetdan o‘ta xavflidir. Sovet xudosizligini bekitmasdi, “mustaqil” O‘zbekiston davlati bekitib kelyapti. So‘zda “Olloyi taollo bor” deydi, “Dinga ishonamiz” deydi, “Islom dini qadriyatlarimiz manbai” deydi, ammo amalda tom teskarisini qiladi. Ayniqsa, 1995 – 96-yillardan bu yog‘idagi ishlari, yuritayotgan diniy siyosati bu davlatning chin yuzini ko‘rsatdi 191 .
190 1992 yilgi haj chog‘i Haram yaqinida poliz mahsulotlari sotadigan bir do‘konchi bilan tanishib qoldim. O‘tgan asr 30- yillarida ota-onasi sovetdan qochib Afg‘onistonga borib qolgan o‘zbeklardan ekan. O‘sha yigitning hikoyasi hech esimdan chiqmaydi. Mavzuimizga tegishli yerinigina keltiraman: “Hijratdagi biz o‘zbeklar Vatan sho‘‘raviy qo‘lidan qutulganiga boshimiz ko‘kka yetdi. Ayniqsa, endi tepamizda o‘zimizning podshohimiz bor deb har qayerda ko‘kragimizni kerib yuradigan bo‘ldik. Jumladan, Islom Karim janoblarining Saudiyaga kelishlari bu yerdagi barcha vatandoshning ko‘ksini tog‘dek ko‘tardi. Bu holatning nimaligini uzoq yil hijratda yursangiz bilasiz. Axir, qirollik aholisi bilan tengma- teng gaplashadigan millatga aylangan edik biz ham! Fahd ibn Abdulaziz yurtimizga hurmatan prezident janoblari boshliq o‘zbekistonlik mehmonlarga Ka’ba eshigini ochib berganida yana quvondik! O‘zi bu tashrifga Saudiya qirolligi juda katta e’tibor qaratdi, har bir qadamni televizio‘n ko‘rsatib turdi, biz yuraklarimiz hapriqib izladik. Lekin namoz payti... Televizio‘n Ka’ba ichidagi namozni ham to‘g‘ridan-to‘g‘ri to‘liq olib berdi. Bir palla imom sajdaga bordi, orqadagilar ergashdi. Prezident ham enkaydi, qo‘lini yerga tiradi, biroq... boshini sajdaga qo‘ymadi! Shu enkaygan ko‘yi bir o‘ngiga, bir chapiga boshini burib (qolganlar nima qilyapti ekan deyayotganga o‘xshab) alanglay boshladi. Arablar oldida biz vatandoshlar yer yorilmadi, kirib ketmadik. Koshki ko‘rsatmasa edi deymiz. Aksiga olib, kameramanlar nuqul prezidentni ko‘rsatib yotibdi! Sharmanda bo‘ldik...” Afg‘onistonlik muhojir, mujohid (sovetga qarshi urushgan ekan!) o‘zbekning so‘zlarini aynan keltirdim. Bu voqea menga ham alam qildi. Lekin men vatan ichidagi vatandosh bo‘lganim uchun prezidentimizni afg‘on o‘zbekidan ko‘ra yaxshiroq tanirdim. Ko‘p ham hayron bo‘lmadim. Balki keyingi ko‘rgiliklarimizning bari o‘shanda prezidentning boshi sajdaga tegmaganidandir deb ham o‘ylayman. 191
Istasak-istamasak “davlat” atamasini ko‘pincha salbiy ma’noda qo‘llashimizga to‘g‘ri kelyapti. Davlat tizimida juda ko‘p yaxshi kishilar ham ishlashini inobatga olsak, yoppasiga hammani din dushmaniga chiqarish adolatsizlik bo‘lar edi. O‘zbekistonda davlatning butun kuch-qudrati, salohiyati bitta qo‘lda to‘plangani uchun shu bir kishining yoki tevaragidagi juda ozchilikning xohish-irodasi davlat xohish-irodasi o‘laroq taqdim etilmoqda. Bordiyu “davlat” so‘zi salbiy ma’noda ishlatilgan bo‘lsa, faqat shu holat hisobigadir.
Nurulloh Muhammad Raufxon
www.nurullohuz.com 289
Bir jumla bilan aytganda, tutumi munofiqlikka tortib ketadi. “Munofiq” so‘zining eng qisqa ma’nosi “ikkiyuzlamachi”dir. “Arab tilida «nifoq» so‘zi ichi bo‘sh, tashqi ko‘rinishi o‘zgacha narsaga ishlatiladi. Misol uchun, yumronqoziq yoki tulkining uyasiga ham «nifoq» so‘zi ishlatiladi. Chunki ular ustidan oddiy yerga o‘xshaydi, (ammo ichi boshqacha bo‘ladi:) bir tarafdan kirsa, ikkinchi tarafdan chiqib ketaveradi... diniy-aqidaviy istilohda: sirtdan musulmonlikni e’lon qilib, ichidan unga loyiq bo‘lmaslikka «munofiqlik» deb aytiladi. Odamlar ko‘ziga Islom diniga mansubligini e’lon qilib, hatto ba’zi amallarni ham qilib yuradigan, aslida e’tiqodi buzuq kishilarni «munofiq» deyiladi” 192
. Ya’ni, tilda imon keltirgani bilan yuragi kufrda qoladiganlar munofiqdir. Ular: “Imon keltirgan kishilarga duch kelib qolganlarida: «Biz ham imon keltirdik», deydilar. O‘z shaytonlari (boshliqlari) bilan xoli qolganlarida esa: «Biz, albatta, sizlar bilan birgamiz, faqat biz (mo‘minlarni) mazax qiluvchilarmiz, xolos», deydilar” (Baqara surasi 14-oyat) va nuqul orqadan mo‘minning, dinning zarariga ishlaydilar. Davlat din sohasida anchadan beri ikkiyuzlama (munofiqona) siyosat yuritib kelayotganini ko‘ngil ko‘zi ochiqlar ko‘rib-bilib turibdi, ammo tushunarli sababga ko‘ra ko‘plar ichiga yutib-chidab yuribdi. Albatta, “dushman”, “munofiq” so‘zlari davlatga ham, davlatboshiga ham qattiq tuyuladi va og‘ir botadi; ikki dunyoda tan olmaydi. Shosha-pisha o‘zini himoya qilib, “Mustaqillik yillari dinga qilgan yaxshiliklari”ni bittama-bitta sanab minnat eta boshlaydi. Nima ham derdik, haqiqat uni istamaganlarga juda achchiqdir, ammo biz borini aytamiz. 1. “O‘zbekistonda hozir ikki mingdan ortiq machit ishlab turibdi!” degan minnatga javob: Agar diniy erkinlik machit soni yoki uning ochiqligi bilan o‘lchanadigan bo‘lsa, unda diniy erkinlikni bo‘g‘ish machitlarni yopish bilan o‘lchanadi. Masalaga bu tomondan qaralsa, O‘zbekistonda “mustaqillik” yillari diniy erkinlik faqat bo‘g‘ib kelinyapti. Chunki sovetning oxirgi (1989 ‒ 1991) yillari machitlar soni hozirdagidan uch-to‘rt karra ko‘p bo‘lgan! Bugun ishlab turgan machitlarning 90 foizi (yoki shunga yaqini) xudosiz (!) sovet davrining oxirgi pallalarida ochilgan! Qayta qurish yillari va “mustaqillik”ning ilk damlarida, masalan, bitta Namangan viloyatining o‘zida mingdan ortiq, Farg‘ona vodiyi bo‘yicha esa nari-berisi bilan 3 (uch) ming machit bor edi! Va hammasida to‘lib-toshib namoz o‘qilardi! Butun mamlakatda nechta machit bo‘lganini shundan o‘zingiz chiqarib olavering. Keyingi o‘n besh yil ichida yangidan ochilgan yigirmatacha machitni demaganda,
o‘ttiz milyonli xalqqa 2 ming 30tadan sal ko‘proq machit qoldi.
192
Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Tafsiri hilol. Oltinchi juz, 153 – 154-betlar. “Sharq” NMAK 2012. |
