O. Ýazmyradowa, A. Nabatowa KÄrhananyň ykdysadyýeti

TEHNIKI USULLAR
Şunuň ýaly usullar ýörite kanunçylyk kadalarynyň ulanylmagyny talap etmeýär we 
öz içine şulary alýar:
– ýörite tehniki enjamlaryň, mysal üçin, gorag duýduryş ulgamlarynyň oturdylmagyny. 
Şunda diňe bir delikt töwekgelçiliklerden zyýan çekmek ähtimallygyny düýpli peseltmän, 
eýsem gytaklaýyn ýaramaz netijeleriň ýüze çykmak mümkinçiliginiň öňüni hem alyp bolar:
– auditiň gymmatyny;
– haryt dolanyşygynyň azalmagyny;
– emläk derňelende, jaýlar howpsuz ýagdaýa getirilende we olar netijeli peýdalanmak 
üçin taýýarlananda işgärleriň iş wagtyndan daşary edilen iş üçin zähmetine hak tölemek 
zerurlygyny;
– içki hukuk bozmalaryň köpelmegini, kärhananyň emlägi saklamagy üçin üpjün et­
mek boýunça degerli çäreleri geçirmeýändigi ýüze çykarylan bolsa, işgärleriň ownuk ogur­
lyklaryny.
YKDYSADY USULLAR
– Öz­özüňi ätiýaçlandyrma – mümkin bolan zyýany peseltmegiň beýleki usullarynyň 
elýeter bolmadyk ýagdaýynda ýa­da töwekgelçiligiň ähtimallygy pes bolanda mümkin bo­
lan zyýany ykrar etmekdir. Ýitgiler kärhananyň ätiýaçlyk (ätiýaçlandyryş) gaznasyndan 
ýapylýar. Bu gymmat usul bolup durýar we ony düzgün bolşy ýaly, iri we maliýe taýdan 
durnukly kärhanalar ulanýarlar. Dünýä tejribesi öz­özüňi ätiýaç landyrmagyň şu ýagdaýlarda 
maksada laýykdygyny görkezýär:
– ähli telekeçilik işiniň emläk we maliýe parametrleri bilen deňeşdirilende ätiýaçlan­
dyrylýan emlägiň gymmaty, şeýle hem mümkin bolan ýitgiler töwekgelçiligiň ululygy ýokary 
bolmadyk ýagdaýynda;
– ýitgi çekmek töwekgelçiligi örän pes bolanda we firmada köp möçberde birmeňzeş 
emläk bar bolsa (nebiti gaýtadan işleýän kompaniýalaryň özleri tankerleri ätiýaçlandyrýarlar);
– Töwekgelçiligi birleşdirmek – töwekgelçiligi ýitgi çekmek ähtimallygy olaryň her 
biri üçin köp bolmaz ýaly görnüşde birnäçe gatnaşyjylaryň arasynda paýlamak;
– Birža geleşikleri – hejirleme.