O xoshimov, S. Saidaxmedov

ASSINXRON DVIGATEL MEXANIK TAVSIFINING TENGLAMASI

Amalda yuqoridagi almashtirish sxemasini qurishda qabul qi- lingan joizliklar mashinaning magnitlanish tavsifini chiziqlash- tiradi. Bu esa o‘z navbatida yuklama toklarining yuqori qiymat- larida mexanik tavsifni hisoblashda sezilarli xatolik kiritadi.

Dvigatelga tarmoqdan berilayotgan elektr quvvati magnitlov- chi konturdagi P „ stator misidagi (chulg‘am simi) P isroflarni o‘rnini to‘ldiradi, qolgani esa elektromagnit quvvatga aylanadi. Shunday qilib,

bu yerdan:

O‘z navbatida


P —— M ,
1, (4.6)


(4.7)

(4.8)

bu yerda: i:n - 2n/ lp, p — mashina statori juft qutblar soni; rø — fazalar soni; M - dvigatel momenti. (4.4) (4.7) (4.8) formulalar asosida bir necha o‘zgartishlardan so‘ng quyidagini olamiz:

M--
(4.9)

Bu ifodadan ko‘rinib turibdiki, M—f{s) sirpanishga nisbatan murakkab funksiyadir. Uning hosilasini olib ekstremumga tadqiq etamiz:

(4.10)
Olingan ifodaning maxrajini nolga tenglashtirib, M -‘f(s) bog‘lanish maksimumga ega bo‘1adigan kritik sirpanish Sz qiy- matini aniqlaymiz:

(4.11)
^{Moment M ni 5 < Sz va S > S}k ^{bo‘lganda kamayishini} quyidagicha tushuntirish mumkin. S < S bo‘1ganda sirpanishning kamayishi dvigatel *oki va momentining kamayishi bilan bog‘liq, ^{S > S}k ^{bo‘lganda esa dvigatel toki ortsa ham uning elektromagnit} momenti bilan bog‘liq bo‘1gan aktiv tashkil etuvchisi kamayadi. Bu esa dvigatel momentining kamayishiga olib keladi.
^{Moment H ni S S}k ^{va S > Sz bo‘lganda kamayishini quyidagicha tushuntirish mumkin. S < S}k ^{bo‘lganda sirpanishning} kamayishi dvigatel toki va momentining kamayishi bilan bog‘1iq, S > Sz bo‘lganda esa dvigatel toki ortsa hann uning elektromagnit momenti bilan bog‘1iq bo‘lgan aktiv tashkil etuvchisi kamayadi. Bu esa dvigatel momentining kamayishiga olib keladi.
Kritik sirpanish Sz ning musbat belgisi mashina ishlashining dvigatel rejimiga, manfiy belgisi esa generator rejimiga to‘g‘ri keladi.
Shuni ta’kidlash lozimki, o‘zgarmas tok mashinasidagidek r ning nisbiy qiymati mashina quvvatining ortishi bilan kamaya boradi va quvvati 110 kW bo‘lgan mashina uchun z + z, qiyma- tining 10—15%ni tashkil etadi. Shuning uchun (4.11) tenglamadan r ni hisobga olmagan holda sodda shaklda foydalanish mumkin

• › (s+

bu yerda: t - keltirilgan qisqa tutashuv induktiv qarshiligi.
Lekin bu soddalashtirishni o‘rta, ayniqsa, kichik quvvatga ega bo‘1gan dvigatellar uchun qo‘l1ab bo‘lmaydi.
Assinxron dvigatel boshqacha ko‘rinishdagi mexanik tavsif tenglamasini (4.9) va (4.11) formulalardan foydalanib olish mum- kin. Buning uchun dvigatel M _d va generator My rejimlarda ishla- gandagi kritik momentlar qiymatini aniqlaymiz:

Kritik momentlar nisbati
Bu yerda quyidagi belgilanish qabul qilingan:
(4.13)

(4.14)
(4.15)

Formula (4.15) shuni ko‘rsatadiki, mashina kritik momenti- ning qiymati generator rejimida dvigatel rejimidagiga nisbatan ancha katta qiymatga ega bo‘ladi.

Amaliyotda foydalanish uchun assinxron dvigatellar mexanik tavsifining (4.9) formulaga ko‘ra soddaroq ko‘rinishi qulaydir. Bu formulani (4.9), (4.12) va (4.16) tenglamalardan foydalanib aniq- laymiz:
M - 2 ^fk-d( + fi)/{SSz“' + S ' + 2e). (4.17)
Agarda stator aktiv qarshiligi ta’sirini hisobga olmasak, u hol- da e= 0 va (4.17) formula (Mz — Mzz - Mz bo‘lganda) quyidagi ko‘rinishni oladi:
M -- 2ÂfJ(SS ' + 5 ¹) = 2Mz S /{S ² +5t²). (4.18)
(4,18) ifoda M. Kloss formulasi deb ataladi. (4.17) va (4.18) formulalar hisoblash ishlari uchun (4.9) tenglamaga nisbatan an- cha qulaydir, chunki ular yordamida, hisobni faqat dvigatel para- metrlari asosida amalga oshirish mumkin. Bu holda hamma hisob-

lash dvigatelning katalog qiymatlari bo‘yicha amalga oshiriladi. Ammo olingan natija assinxron dvigatel tavsifining chiziqli qismi uchun yuqori aniqlikka ega bo‘ladi. Kritik sirpanish Sz ning qiy- mati kataloglarda keltirilmaganligi sababli uni boshqa berilgan qiymatlar asosida aniqlab olish mumkin. (Masalan, mashinaning o‘ta yuklanish qobiliyati Mt/M, orqali). U holda (4.17) formu- ladan quyidagini olamiz:
M_{k.d '} ^Mnom'( _kom ’” \ _nom” ) /(2(1+ e)}= ^{(4. 19)}
bu yerda kvadrat tenglamani yechib, quyidagini olamiz:
(4.20)
bu yerda: = ( - 1)s.
Faza rotorli assinxron dvigatellar uchun (4.9) va (4.17) ifodalar ishonchli ratijalar beradi. Chunki, bu mashinalarda po‘latning to‘yinishi va rotor chu1g‘amidan tokni siqib chiqarish deyarli se-zilmaydi.

4.