Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

rasm. Vodorodnlng Ya'ni bu yerda elektron deyarli bo'l-

elektron buluti. maydi. Yadrodan uzoqlashgan sari elek-
tron zichlik ortib boradi va yadrodan 0,53 A masofada maksimal qiymatga yetadi, so'ngra asta-sekin kamayadi. Atomlarda elektron­ lar qavat-qavat bo'lib joylashadi. Bu qavatlar yadrodan bir-biri­ dan muayyan masofada bo'ladi. Elektron qavatlar ba'zan elektron qobiqlar yoki energetik pog'onalar ham deyiladi.
Atomdagi elektronlarning harakati to'rtta kvant soni bilan ifo­ dalanadi. Bosh kvant son h elektron energiyasi miqdorini bildira­ di. Uning son qiymati I, 2, 3, 4 ... ⁰⁰ butun sonlarga teng bo'la oladi. Bosh kvant sonlari bir-biriga teng bo'lgan bir necha elek­ tronlar atomda elektron qavatli yoki magnit energetik pog'onani hosil qiladi. Atomning energetik pog'onalari K, L, M, N, 0, P, Q harflar bilan ifodalanadi. K qavat yadroga yaqin joylashgan qa­
vat bo'lib, uning uchun h = 1 bo'ladi. L ikkinchi (h = 2), M uchinchi
(h = 3), N to'rtinchi (h = 4) qavatni tashkil qiladi. Bu qavatlar­
ning elektronlari bir-biridan o'zining energiyalari bilan farq qilib, bir yoki bir necha orbitallami yoki pog'onalami hosil qilishi mum­ kin. Bu orbitallar o'z shakli jihatdan ham bir-biridan farq qiladi. Yadroga eng yaqin turgan birinchi energetik qavat elektronlarining energiyasi eng kam bo'lib, pog'onalar soni oshishi bilan elek­ tronlar energiyasi ham oshadi. Ravshanki, tashqi pog'ona elek­ tronlari energiya zapasi eng ko'p bo'lgani uchun yadro bilan bo'sh bog'langan. Shuning uchun ham u bir atomdan uzilib, ikkinchi atomga birikishi mumkin.
Elektron chiqib ketganda musbat ionlar, birikkanda esa manfiy ionlar hosil bo'ladi. Atomdagi elektron qavatlar soni element turgan davr raqamiga teng. Masalan, birinchi davr elementlarida bitta, ikkinchi davrda ikkita, uchinchi davrda uchta, to'rtinchi davrda to'rtta va hokazo pog'onalar bo'ladi. Har bir energetik pog'ona­
da (har qaysi elektron qavatda) ko'pi bilan bo'lishi mumkin bo'lgan elcktronlar soni quyidagi formuladan aniqlanadi: N =
= 2n²• Bunda: N - elektronlar soni, n - pog'ona nomeri (yadro­
dan hisoblaganda) yoki bosh kvant soni birinchi qavatga (K­ qavatga N = 2 · 1 ² = 2) eng ko'pi bilan ikkita, ikkinchi qavatga ( L-qavatga N = 2 · 2² = 8) sakkizta, uchinchi qavatga (M-qavatga N= 2 · 3² = 18) o'n sakkizta va to'rtinchi qavatga (Nqavatga N=
= 2 · 4² = 32) o'ttiz ikkita elektron joylasha oladi.
Endi alohida olingan elektron pog'onaning tuzilishini ko'rib chiqamiz. Bosh kvant sonning n = 2 qiymatidan boshlab energe­ tik pog'onalar (qavatlar) yadroga bog'lanish energiyasi bilan bir­
biridan farq qiladigan pog'onachalarga (qavatchalarga) bo'linadi. 1- energetik pog'onada I ta, 2- da 2 ta, 3- da 3 ta, 4- da 4 ta pog'onacha bo'ladi. Pog'onachalar, o'z navbatida, orbitallardan

2. 
   rasm. S- elektron orbltalning shakli.
   

z _z
y _y