Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарⱪанд иⱪтисодиёт ва сервис институти з

1.6. Манфаатдор томонларнинг стратегик қиймати.

Манфаатдор томонларнинг бизнесда стратегик хатти-харакатларни тӯғри белгилаб олиш мухим ахамият касб этади.

Компания манфаатдор томонлар ўртасидаги муносабатларни бошқариш орқали стратегик ютуқларга эришиши мумкин. Йиллар давомида ҳар хил назариялар ва тадқиқотлар қуйидаги коррелиятцияларни аниқлади.
(а) Ходимлар ва мижозларнинг содиқлиги ўртасидаги боғлиқлик (масалан, хизмат кўрсатувчи фирмаларда ходимлар алмашинувининг камайиши) одатда кўпроқ такрорланадиган бизнесга олиб келади).
(б) Ходимлар, мижозлар ва етказиб берувчилар билан муносабатларнинг узлуксизлиги ва барқарорлиги муҳим аҳамиятга эга ташкилотларга бизнес учун зарур бўлган муайян турдаги ўзгаришларга жавоб беришга имкон бериш барқарор фаолият.
Мижозлар олдидаги масъулият, асосан, сифатли маҳсулот ёки хизматни тақдим этишдир мижозлар кутади ва мижозлар билан ҳалол ва адолатли муносабатда бўлади.
Етказиб берувчилар олдидаги жавобгарлик асосан савдо муносабатлари нуқтаи назаридан ифодаланади.
(а) Ташкилотнинг катталиги унга харидор сифатида катта куч бериши мумкин. Битта ахлоқий кўрсатма бўлиши мумкин ташкилот ўз кучидан фойдаланмаслиги керак.
(б) Етказиб берувчилар келишилган савдо шартларига мувофиқ зудлик билан тўлов олишга таяниши мумкин.
(c) Етказиб берувчилар ва потенциал етказиб берувчилардан олинган барча маълумотлар махфий сақланиши керак.²⁹
Манфаатдор томонларнинг бизнесда стратегик хатти-харакатларни тӯғри белгилаб олиш муҳим ахамият касб этади.
Таниқли модел учта ўлчамдан фойдаланади: қонунийлик (A), куч (Б) ва шошилинчлик (C). Venn диаграммаси, бу ҳар бирида маълум бир манфаатдор томон турига боғлиқ бўлган 8 та ҳудуд мавжуд.
Коваленсия модели ҳар бирида манфаатдор томон тури билан боғлиқ бўлган саккизта минтақа мавжуд
Қизиқарли модел томонидан тавсифланган манфаатдорларнинг турлари:

1. 
   Ихтиёрий манфаатдор томонлар: Ушбу манфаатдор томонлар шошилинч ёки кучга эга эмаслар ва жуда кўп босим ўтказишлари эҳтимолдан йироқ эмас. Уларнинг қонуний даъволари бор. (сариқ минтақа)
   
2. 
   Dormant манфаатдор томонлар: Ушбу манфаатдор томонлар жуда катта кучга эга, аммо қонунийлик ва шошилинчлик йўқ ва шунинг учун улар жиддий иштирок етиши мумкин эмас. (кўк минтақа).
   
3. 
   Талаб қилувчи манфаатдор томонлар: Ушбу манфаатдор томонларнинг кучи ёки қонунийлиги кам, аммо улар зудлик билан иш олиб борилишини исташгани учун жуда кўп "шовқин" чиқариши мумкин. (қизил минтақа).
   
4. 
   Доминант манфаатдор томонлар: Ушбу манфаатдор томонлар расмий кучга ҳам, қонунийликка ҳам эга, аммо шошилинч эмас. Улар маълум бир умидларни қондиришга интилишади. (яшил минтақа).
   
5. 
   Хавфли манфаатдор томонлар: Ушбу манфаатдор томонлар куч ва долзарбликка эга, аммо лойиҳага ҳақиқатан ҳам тегишли эмас. (бинафша минтақа)
   
6. 
   Қарама-қарши томонлар: Ушбу манфаатдор томонлар лойиҳада шошилинч ва қонуний улушларга эга, аммо кучлари кам. Ушбу манфаатдор томонлар ўзларининг овозларини тинглаш учун бошқа манфаатдор гуруҳга суянишлари мумкин. (тўқ сариқ минтақа)
   
7. 
   Белгиланган манфаатдор томонлар: Ушбу манфаатдор томонлар кучга, қонунийликка ва долзарбликка эга ва шунинг учун энг юқори даражага эга. (бошқа минтақалар кесишмасидаги оқ минтақа)
   
8. 
   Манфаатсиз томонлар: Ушбу манфаатдор томонларнинг кучи, қонунийлиги ва долзарблиги йўқ. (A, Б ва C доиралари билан белгиланган ҳудудлардан ташқарида) фойда олиш.
   

Манфаатдор томонларни таҳлил қилиш қуйидагиларни аниқлашга ёрдам беради:

• 
  Манфаатдор томонларнинг манфаатлари
  
• 
  Потенциал хавф ва тушунмовчиликлар
  
• 
  Бошқа манфаатдор томонларнинг ижобий таъсир кўрсатадиган механизмлар
  
• 
  Aмалга ошириш босқичида лойиҳа тўғрисида маълумот олиш учун асосий одамлар
  

Салбий манфаатдор томонлар, шунингдек уларнинг лойиҳага салбий таъсири.
Манфаатдор томонларнинг таҳлили (ичида.) низоларни ҳал қилиш, бизнес бошқарув, атроф муҳитни муҳофаза қилиш бўйича қарорларни қабул қилиш, саноат экологияси ва лойиҳа бошқаруви ) каби тушунчаларни ўз ичига олади. Ушбу тегишли ва манфаатдор томонлар билан боғлиқ бўлган тизимни ва ундаги мумкин бўлган ўзгаришларни баҳолаш жараёни (манфаатдор томонлар).
Ушбу маълумотлар манфаатдор томонларнинг қандай ҳал қилиниши кераклигини баҳолаш учун ишлатилади лойиҳа режа, сиёсат, дастур ёки бошқа ҳаракатлар. Манфаатдор томонларни таҳлил қилиш, унинг асосий қисмидир манфаатдор томонларни бошқариш масалаларни манфаатдор томонлар таҳлили, муайян ҳолатда фирманинг мажбуриятига эришиш учун фирма олдига қўйилган барча рақобатчи талабларни тортиш ва баланслашдан иборат. Манфаатдорларнинг таҳлили манфаатдор томонларнинг бошқа манфаатдор томонларнинг манфаатларидан устун бўлишига тўсқинлик қилмайди, аммо таъсир қилиши мумкин бўлган ҳолатларнинг барчаси кўриб чиқилишини таъминлайди.
Манфаатдор томонларнинг таҳлили, лойиҳани тайёрлаш босқичида, манфаатдор томонларнинг юзага келиши мумкин бўлган ўзгаришларга муносабатини баҳолаш учун тез-тез ишлатилади. Вақт ўтиши билан манфаатдор томонларнинг муносабатидаги ўзгаришларни кузатиб бориш учун манфаатдор томонларнинг таҳлили бир марта ёки мунтазам равишда амалга оширилиши мумкин.³⁰
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики манфаатдор томонларнинг қизиқишлари бир-бири билан узвий боғлиқ. Иккала томон ҳам, яъни инвестор, акциядорлар, менежерлар ва ходимлар бизнесни ривожлантириш йўлида хати-ҳаракатларини амалга оширадилар. Бизнес стратегияси мухим роль ўйнайди. Хавф-хатарни олдини олиш, бозор мунособатлар, ходимларни рағбатлантириш, самарадорликни ошириш манфаатдор томонларнинг қизиқишларини қондириш бўлиб ҳисобланади деб хулоса қилсак бўлади.