Olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma Obidalar uz

olimpiada ishtirokchilari uchun o‘quv qo‘llanma
  
Obidalar.uz
 
48 
kiritildi. Hozirda Registon maydoni yurtimiz va chet el sayyohlarining doimiy 
ziyoratgohiga aylangan.
Ulug‘bek rasadxonasi 
Rasadxona Mirzo Ulug‗bek tashabbusi va 
homiyligida bunyod etilgan. 
Mirzo Ulug‗bek Amir Temurning kenja 
o‗g‗li Shohruhning to‗ng‗ich o‗g‗li bo‗lib, 1394-yil 
22-martda Eronning Sultoniya shahrida tug‗ilgan. U 
1409-yil 
otasi 
Shohruhning 
yordamida 
Movarounnahr taxtini egallaydi va u yerda 40 yil, 
1449-yilgacha hukmronlik qilgan. U buyuk olim 
bo‗lib, astronomiyaga oid ―Ziji jadidi Ko‗ragoniy‖ 
asarini, tarixga oid ―To‗rt ulus tarixi‖ asari va musiqaga oid 5 ta risola yozgan.
Rasadxona rivojlangan o‗rta asrlarning so‗nggi davrida, XV asr 
me‘morchiligining nodir namunalaridan biri bo‗lib, Mirzo Ulug‗bek farmoyishi bilan 
1424-1429-yillarda bunyod etilgan. 
Uning geografik joyini G‗iyosiddin Jamshid tanlagan bo‗lib, Samarqanddagi 
Ko‗hak (Cho‗ponota) tepaligida, Obirahmat anhori bo‗yida bunyod etilgan. Me‘moriy 
obida bunyod etilgan davrda Temuriylar hukmronlik qilar edi. Bu davrda mamlakatda 
madaniyat, savdo-sotiq, ilm-fan rivojlandi. 
Movarounnahrda nisbatan osoyishtalik o‗rnatilgan bo‗lsa-da, Ulug‗bek 1425-
yilining erta bahorida otasining roziligi bilan Mo‗g‗uliston ustiga yurish qiladi. 
Issiqko‗l yaqinida sodir bo‗lgan jangda Ulug‗bek mo‗g‗ullar ustidan g‗alaba qozonadi 
va mamlakatning sharqiy chegaralarini mustahkamlab oladi. Ulug‗bek hukmronligi 
davrida mamlakatda ilm-fan, madaniyat, savdo-sotiq rivojlandi. Savdoni rivojlantirish 
maqsadida u 1428-yili mamlakatda fulusiy pullarni zarb qildirdi. Xalq orasida ular 
―fulusi adliya‖, ya‘ni ―adolatli chaqa‖ nomi bilan shuhrat topgan. Ulug‗bek tashqi 
savdodan davlat xazinasiga tushadigan daromadni ko‗paytirish maqsadida tamg‗a 
solig‗ini birmuncha oshirdi, bu esa mamlakat iqtisodini rivoj topishiga xizmat qilgan. 
Ulug‗bek rasadxonasi qurilishida xom va pishgan g‗isht, loy, taxta va shu kabi 
ashyolardan foydalanilgan.
Rasadxona ulkan silindr shaklida bunyod etilgan; ayrim qo‗lyozmalarga ko‗ra, 
balandligi 31 m dan iborat 3 qavatli qilib qurilgan. Ulug‗bek rasadxonasining 
arxeologik qoldiqlari 1908-yil V.L.Vyatkin rahbarligida olib borilgan qazilma ishlari 
asosida topildi. Xususan, bu yerda diametri 48 m keladigan, qalinligi bir g‗isht bo‗lgan 
aylanma devor borligi va uning markazida qo‗shaloq yoydan iborat bosh qurilmaning 
qoldig‗i mavjud bo‗lganligi aniqlangan. Uning katta zallari, turli katta-kichik xonalari 
bo‗lgan. Boburning yozilishicha, Ulug‗bek rasadxonaning sirti koshin va sirli 
parchinlar bilan bezatilgan.
Ulug‗bek rasadxonasi me‘morchilikning o‗ziga xos, teng diametrli yumaloq 
uslubida bunyod etilgan. 
Ulardan eng asosiysi radiusi 40,2 m.li qo‗shaloq yoydan iborat kvadrat qurilma 

---