O‘quv-uslubiy majmua Namangan davlat universiteti kengashining 2021-y. "27"

T/r 
ruknlar nomi 
bahrlar 
1 
mafoiylun + mafoiylun + foilotun 
qarib 
2 
foilotun + mafoiylun + mafoiylun
mushokil 
3 
 foilotun» + foilotun + mustaf’ilun
g’arib 
4 
mustaf’ilun + mustaf’ilun + maf’uvlotu 
sari’ 
Ushbu bahrlarni, boshqa bahrlardan farqli o’laroq, murabba’ va musamman 
shakllarda qo’llashning iloji yo’q. Shuning uchun ular she’riyatda faqat musaddas 
shakllarda uchraydi, xolos. 
Shuni ham esda tutish lozimki, garchi bahrlar soni 19 ta bo’lsa ham, ulardan 6 
tasi: vofir, muqtazab, basit, qarib, mushokil va g’arib bahrlari o’zbek she’riyatida 
mutlaqo qo’llanilmagan, ular asosan arab she’riyatiga mansub vaznlardir. 4 bahr: 
madid, mutadorik, komil va tavil bahridagi she’rlar ham o’zbek adabiyotida juda 
kam. O’zbek adabiyotida she’rlar ko’proq quyidagi 9 vaznda yozilgan: ramal, hazaj, 

---

 
33 
muzore’, rajaz, xafif, mujtass, munsarih, sari’, mutaqorib. Eng faol ishlatilgan 
vaznlar esa ikkita: ramal va hazaj. 
8-мавзу: Hazaj bahri va uning vaznlari 
Режа:
1. Ҳазаж баҳрининг мураббаъ вазнлари. 
2. Ҳазаж баҳрининг мусаддас вазнлари. 
3. Ҳазажи мусаддаси маҳзуф ва бошқа вазнлар. 
Avval aytib o’tilganidek, hazaj bahri «mafoiylun» ruknining takroridan hosil 
bo’ladi. «Mafoiylun» rukni o’zbekcha so’zlarning tuzilishiga juda mos. «Mafoiylun» 
ruknidan hosil bo’lgan vaznlar vazmin, dardli, shu bilan birga, yoqimli bir musiqiy 
ohangga ega. Shuning uchun o’tmish adabiyotida hazaj bahri vaznlari juda ko’p 
qo’llangan. Hazaj bahri adabiyotimiz tarixida murabba’, musaddas va musamman 
ko’rinishlarida uchraydi: