O‘quv-uslubiy majmua Namangan davlat universiteti kengashining 2021-y. "27"

Muttafiq ul-arkon bahrlarning soni 7 ta. Ular bizga ma’lum bo’lgan sakkiz asl 
rukndan yettitasining takroridan hosil bo’ladi. Asliy ruknlar va ular asosida yuzaga 
keladigan muttafiq ul-arkon bahrlar quyidagi jadvalda ko’rsatilgan: 
T/r 
ruknlar nomi 
bahrlar 
1 
fauvlun 
mutaqorib 
2 
foilun 
mutadorik 

---

 
32 
3 
mafoiylun 
hazaj 
4 
foilotun 
ramal 
5 
mustaf’ilun 
rajaz 
6 
mutafoilun 
komil 
7 
mafoilatun 
vofir 
Asliy ruknlardan «maf’uvlotu»ning takroridan hosil bo’luvchi bahr yo’q. 
Muxtalif ul-arkon bahrlarning soni 12 ta. Muxtalif ul-arkon bahrlar asliy 
ruknlarning qay usulda birikuviga ko’ra o’z navbatida yana ikkiga bo’linadi: 
a) ikki ruknning galma-gal takroridan tuzilgan bahrlar. Bunday bahrlarning 
soni 8 ta. Ular quyidagi jadvalda aks etgan: 
 T/r ruknlar nomi 
bahrlar 
1 
mafoiylun + foilotun + mafoiylun + foilotun 
muzore’ 
2 
foilotun + mustaf’ilun + foilotun + mustaf’ilun 
xafif 
3 
mustaf’ilun + foilotun + mustaf’ilun + foilotun 
mujtass 
4 
mustaf’ilun + maf’uvlotu + mustaf’ilun + maf’uvlotu 
munsarih 
5 
maf’uvlotu + mustaf’ilun + maf’uvlotu + mustaf’ilun 
muqtazab 
6 
fauvlun + mafoiylun + fauvlun + mafoiylun 
tavil 
7 
mustaf’ilun + foilun + mustaf’ilun + foilun 
basit 
8 
foilotun + foilun + foilotun + foilun 
madid 
Bu usulda tuzilgan bahrlarda qaysi rukn qaysi o’rinda kelishiga alohida e’tibor 
qaratish lozim. Chunki ruknlarning o’rni o’zgarishi bilan bahrlarning nomi ham 
o’zgarib ketadi. Masalan, «foilotun» «mustaf’ilun»dan avval kelsa, xafif; keyin kelsa, 
mujtass; «mustaf’ilun» «maf’uvlotu»dan avval kelsa, munsarih; keyin kelsa, 
muqtazab bahrlari hosil bo’ladi;
b) ketma-ket ikkita bir xil va bitta boshqa ruknning birikuvidan tuzilgan 
bahrlar. Bunday bahrlarning soni 4 ta. Ular quyidagilar: