O`zbek tili morfologiyea so`z tarkibi

O`ZBEK TILI MORFOLOGIYEA 
-la Taqliddan – gumburla
-sira Sifatdan – begonasira
-ra Taqliddan – ho‘ngra
-t//-it Sifatdan – to‘lat, berkit
-shi Taqliddan – g‘ingshi
-iq Sifatdan –namiq, dimiq
-ik Sondan – birik
-lan Sondan –ikkilan
Omonim qo’shimchalar (qo’shimchalarni farqlash):
Eslatma! – xon, - voy omonim qo`shimcha hisoblanadi:
- Agar kishi ismiga qo`shilsa erkalash-lug‗aviy shakl yasovchi: Bo`rivoy;
- Agar narsa otlariga qo`shilsa ot yasovchi qo`shimcha hisoblanadi: kitobxon, novvoy.
Eslatma! – cha omonim.
- cha qo`shilgan so`z kim? nima? So`rog`ini olsa lug`aviy shakl yasovchi hisoblanadi: bolacha 
(kim?), kitobcha (nima?);
-cha qo`shilgan so`z qanday? So`rog`ini olsa ravish yasovchi qo`shimcha hisoblanadi: 
yangicha, eskicha.
-cha qo‘shilgan fe‘l nima? so‘rg‘iga javob bo‘lsa fe‘l yasovchi hisoblanadi: tushun-
tushuncha.
Eslatma! – chak, - choq omonim.
- Kelinchak, qo‗zichoq, toychoq kabi so‗zlarda kichraytirish lug‘aviy shakl yasovchi
- Belanchak, o`yinchoq so`zlarida ot yasovchi;
- Kuyunchak, erinchoq, maqtanchoq so`zlarida qanday? So`rog`ini oladi va sifat yasovchi.
Eslatma! – lab, - larcha omonim.
- Agar songa qo`shilsa lug`aviy shakl yasovchi. Agar sondan boshqa so`z turkumiga Qo`shilsa 
ravish yasovchi qo`shimcha: yillab, soatlab, mardlarcha, bolalarcha;
- - lab ravish yasovchisi qachon? So`rog`ini oladi. M-n: Ertalab keldi;
- -larcha ravish yasovchisi qanday? So`rog`ini oladi. M-n: Bolalarcha yig`ladi.
Eslatma! – ish omonim.
- Agar sifatga qo`shilsa sifatning daraja (lug`aviy shakl yasovchi) qo`shimchasi: Sarg`ish, 
qizg`ish;
- Agar fe‘lga qo`shilib nima? So`rog`ini olsa harakat nomi (lug`aviy shakl yasovchi), nima 
qildi? So`rog`ini olsa birgalik nisbat (lug`aviy shakl yasovchi) qo`shimchasi: bilish(harakat
nomi), yozishdi(birgalik nisbat).
Eslatma! To`l-to`lish fe‘lida – ish fe‘lning kuchli-kuchsizligi qo`shimchasi.
Eslatma! – gina, - kina, - qina omonim.
- Agar sifatga qo`shilsa sifat darajasini hosil qiluvchi qo`shimchasi: yaxshigina, ochiqqina;
- Agar otga egalik, kelishik, ko`plikdan oldin qo`shilsa otga xos erkalash
Qo`shimchasi, keyin qo`shilsa ayiruv-chegaralov yuklamasi.
onaginam - onamgina
bolaginalar - bolalargina
qo‘shliginalar - qo‘shnilargina
Eslatma! – gina, - kina, - qina yuklama bo`lganda faqat so`zi bilan almasha oladi.
M-n: Bolamgina yig‘ladi - Faqat bolam yig‘ladi.
Eslatma! – ma omonim qo`shimcha.
- Agar fe‘lga qo`shilib nima qildi? So`rog`ini olsa bo`lishsizlik (lug`aviy shakl
yasovchi). Ko’p qaynatma, borma, kelma;
- Agar fe‘lga qo`shilib nima? So`rog`ini olsa ot yasovchi: Damlama ichdim (nima?
Ot);
- Agar qanday so‘rog‘ini olsa sifat yasovchi qo`shimcha. M-n: qaynatma sho‘rva 
(qanday? sifat).
Eslatma! – in omonim.
- Fe‘lga qo`shilib nima qildi? So`rog`ini olsa nisbat qo`shimchasi: yuv – yuvin, kiy – kiyin;

---