O‘zbek1ston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi
Download 1.1 Mb.
|
16-Iqtisodiy-tahlil-nazariyasi-1
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ifodalanish shakli bo‘yicha
- Qisman £
- chizma. Ko ‘rsakichlarning umumlashtirish darajasi bo yicha tasniflanishi.
|
Umumlashgan ko‘rsatkichlarga odatda murakkab iqtisodiy jarayonlar majmuasini yaxlit holda ifoda etadigan ko‘rsatkichlar kiradi. Masalan, mehnat unumdorligi ko‘rsatkichi. Bu umumlashgan ko‘rsatkich korxonada band bo‘lgan barcha xodimlar mehnatining samaradorligini ifoda etadi. Shu sohaga dahldor qisman ko‘rsatkichlarga asosiy xodimlar mehnat unumdorligi, yordamchi xodimlar, boshqaruv xodimlari mehnat unumdorligi kabi ko‘rsatkichlar kiradi.
Bulardan tashqari ushbu guruhga yordamchi ko‘rsatkichlar ham kiradi. Bu ko‘rsatkichlar nomiga mos ko‘rsatkichlar bo‘lib, umumlashgan va qisman ko‘rsatkichlami batafsil va to‘liq tushunish uchun, ulaming ichki murakkab tabiatini ifoda etishda qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlardir. Bu ko‘rsatkichlar tahlil jarayonida asosiy ko‘rsatkichlarga ta'sir etuvchi omillar sifatida ham qaraladi. Chunki umumlashgan ko‘rsatkichning shakllanishida qism^i va yordamchi ko‘rsatkichlar hissasi va ta'siri katta bo‘ladi. Ifodalanish shakli bo‘yicha ♦ Umumlashgan t T Murakkab iqtisodiy jarayonlarni yaxlit ifoda etiladigan ko‘rsatkichlar Qisman £ Yordamchi Murakkab iqtisodiy jarayonlaming u yoki bu jihatini ifoda etadigan ko'rsatkichlar Shu ko‘rsatkichlami to‘liq tushunish uchun qo'llaniladigan ko‘rsatkichlar
Av ning o'zgarishi i Joriy aktivlar rentabelligi Mehnat unumdorligi Asosiy xodimlarning mehnat unumdorligi Ishchilar soni + Av ning o'zgarishi Bunda: Av - asosiy vositalar, Ja - joriy aktivlar, Mu - mehnat unumdorligi \ z Malakasi Asosiy bo'iinmalaming' mehnat unumdorligi k z
chizma. Ko ‘rsakichlarning umumlashtirish darajasi bo yicha tasniflanishi. Masalan, umumlashgan mehnat unumdorligi (MU) ko‘rsatkichini olaylik. Bu o‘z navbatida umumiy xodimlar soni (X), ulaming tarkibida bevosita ishlovchilaming ulushi (Xul) va shu ishlovchi xodimlar mehnat unumdoligiga (Xmu) bog‘liq. Bu ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi bog‘liqlik quyidagi formula orqali ifodalanadi: MU=X • Xul • Xmu Bu yerda MU, ya'ni mehnat unumdorligi umumlashgan ko‘rsatkich bo‘lsa, qolgan uchta ko‘rsatkich qisman yoki yordamchi ko‘rsatkichlardir. Agar ulaming bir-biri bilai funksional bog‘liqligini oladigan bo‘lsak MU-natija ko‘rsatkichi, qolgan uchtasi (X • Xul • Xmu) omillar sifatida ham qaralishi mumkin. Ko‘rsakichlaming umumlashtirish darajasi bo‘yicha tasniflanishi keyingi betdagi chizmada keltirilgan. Ushbu chizmada barcha guruh ko‘rsatkichlarga ayrim ko‘rsat- kichlami misol tariqasida keltirdik. Amaliyotda tahlilning obyekti, maqsadi va qaysi davrda o‘tkazilishiga qarab bu yerga kiruvchi ko‘rsatkichlar o‘zgarishi mumkin. Download 1.1 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|