O’zbekistan respublikasi

Instinktke tiykarlanǵan minez-qulq – bir túrge baylanisli haywanlardińbarliǵI bir qiyli baǵdarlanǵan túrge baylanisli bolǵan minez-qulq esaplanad. Instinktke tiykarlanǵan minez-qulq biologiyaliq maqsetke muwapiq belgileydi hám bir túrdiń belgili wákili yamasa aniq túrin jasap qaliw imkaniyati menen támiyinleydi. Haywan minez-qulqin qozǵatiwshi hám jóneltiriwshi bólekler tásirinen biologiyaliq qásiyeti turaqli bolmastan organism jasaw táriziniń aniq sharayatlari hám ortaliq qásiyetlerine baylanisli ózgerip turiwi hám rawajlaniwin aytip ótiwi lazim.
Adam hám haywan psixikalari ortasindaǵI ayirmashiliq. Shama menen XVII ásir ortalarina shekem bolǵan dáwirde kópshilik insanlar hám haywanlar ortasinda deneniń dúziliwi hám minez- qulqinda , kelip shiǵiwinda hesh qanday Ulıwma liq boliw múmkin emesligi haqqinda piker júritken edi.
1872- jili Sharliz Darvin óziniń “Adam hám haywanlar tuyǵilariniń sáwleleniwi” kitabin basip shiǵardi. Bul kitap biologiyaliq hám psixologiyaliq hádiyseler ortsinndaǵI baylanisti túsinip jetiwge burilis jasadi. Óziniń bul shiǵarmasinda Darvin evolyuciya haywanlardiń tek biologiyaliq rawajlaniwǵa emes, bálki olardiń psixologik minezqulqiniń rawajlaniwinda múmkinligin dáliledi. Oniń pikirinshe, haywan hám adam minez-qulqi ortsinda Ulıwma liq kópshilikti payda etedi. Óziniń kóz qarsinan kelip shiqqan halda, ol haywanalr hám adaml;ar túrli emocional jaǵdaylardiń sirtqi kórinisleri ústinen alip barilǵan gúzetiwlerden kelip shiǵip, tiykarlap beredi. Usi dáwirden baslap insane hám haywanlar psixikalarinń payda etiw jedellik penen alip barildi. Baslanǵish dáwirde Darvinniń tásiri astinda bul isler sezimler hám sirtqi reakciyalar ústinde alipbarilǵan bolsa, keyin ámeliy pikerlew tarawinda jayildi.
XX ásirde haywanlar ortsindaǵI temperamentlerdińóz aldina ayirmqashiliqlari izertlewshilerdi qizǵin oyatti. Soń adam hám haywanlar komunikaciyasinda minez- qulqtiń toparli formalarinda hám biliw mexnizmlerindegi uqsasliqlardi izlew jumislari alip barildi.
Haywan psixologiyasi minez-qulqqa tiyisli bar bolǵan, iyeleniw múmkin bolǵan eki usildan biri arqali násil tárepinen beriliwi yamasa biliw processinde ózlestiriw múmkin. Násillik tárepinen ótkerilgen belgi hám qásiyetler tálim-tárbiyaǵa boysinbaydi. Insandi úyreniwde oni haywanlar menen salistiriw arqali bir qiyli anatomic hám fiziologik búrtiklerdiń barliǵI bar ekenligi insane óz psixologiyasi hám minez-qulqinda haywanǵa qaraǵanda jioqari rawajlaniw dárejesine erisken. Bul jaǵdayda tálim tárbiya arqali sanali basqariw bolǵan biliwdiń nátiyjesidir. Solay etip, insane hám haywanlardi salistiriw psixologik minez-qulq tárepten izertlew balalarǵa tálim- tárbiya beiw mazmuni hám metodlarin tuwri ilimiy tiykarlanǵan halda aniqlaw imkanin beredi.
InsandaǵI uqsaǵan haywanlarda da biliw qásiyetine iye, olarǵa álemdi ápiwayi tuyǵilar kórinisinde kórsetip, axborotti eslep qaliw imkanin jaratiwshi tuwma baslanǵish iskerligi bar. Barliq tiykari sezim- tuyǵilar aqil, esitiw, kóriw, seziw, iyis hám dám biliw, teri seziwsheńligi hám basqalar adam hám haywanlardi dúnyaǵa keliwleri menen dúzilgen boladi.