O'zbekiston respublik asi oliy va o'rta m axsus ta 'lim vazirligi m irzo ulug bek nom idagi o'zbekiston

san'atni mukammal egallab olganligidan, bu sohada u erishgan 
mahoratdan darak beradi.
Nutqqa tayyorlanish va nutq ustida ishlash
Notiqlik san'ati, avvalo, og'zaki nutq orqali amalga oshadigan 
jarayon hisoblanadi. Og'zaki nutq esa avvalo ikki ko'rinishda sodir 
bo'ladi. Birinchi ko'rinishi oddiy so'zlashuv orqali, ikkinchisi esa 
adabiy til normalariga qat'iy amal qilish borasidagi adabiy so'zla­
shuv nutqi ko'rinishida bo'ladi.
Oddiy so'zlashuv 
- sheva ta'sirida bo'lgan kundalik so'zlashuv- 
ning o'zi. Bu so'zlashuvda nutq bazasini adabiy til tashkil etmaydi. 
Adabiy so'zlashuv nutqi 
- adabiy til madaniyatiga adabiy til 
normalariga asoslanib nutq so'zlashdir. Adabiy tilda so'zlash adabiy 
tilda yozishga nisbatan ancha murakkab kechadi. Bunga sabablar 
quyidagicha: og'zaki nutqda albatta shevaning ta'siri bo'ladi, juda
83

---

bo'lmaganda notiqning talaffuzida seziladi; og'zaki nutqda yozma 
nutqdagi kabi o 'у lab fikr yuritish imkoniyat vaqti kam bo'ladi. 
Chunki og'zaki nutq tezkor jarayon, boshni qashlab o'tirishga vaqt 
yo'q; og'zaki nutqda talaffuz, ohang, imo-ishora vositalaridan foy- 
dalansa bo'ladi; og'zaki nutqning muvaffaqiyatli chiqishi notiqning 
kayfiyatiga, sog'ligiga, auditoriyadagi vaziyatga juda bog'liq; notiq 
so'zlayotganda yozma nutqidagidek etarli e'tibor berolmaydi. Ko'r- 
yapsizmi notiqning nutqi mukammal bo'lishi uchun u ishni nutqining 
yozm a ko'rinishi ustida ko'proq mehnat qilishi va uni o'zlashtirib 
olishi hamda notiqlik mahoratini ishga solib ijroga kirishishi lozim.
Notiq 
muayan mavzu 
asosida 
nutqi uchun