O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

4.Dastgohda joylashgan kesish asboblar soni 
bo’yicha: a) bir asbobli; b) rezets tutgichlar bilan (4 – 6 
asbob); v) revolver kallaklar bilan (6 - 12 asbob); g) 
asbob magazainlari bilan (12 asbobdan ziyod). 
5.Aniqlik jihatidan dastgohlar quyidagi (klasslar) 
sinflarga bo’linadi: a) normal (N); b) yuksalgan aniqlik 
sinfi (P); v) yuqori aniqlik sinfi (V); g) o’ta yuqori sinf 
(A); d) o’ta aniq sinfi (S). 
Dastgohni u yoki boshqa aniqlik klassiga mansubligi diskretlik miqdori, dastgohning 
aniqligi hamda “dastgoh - moslama - asbob - detal” (DMAD) tizimining bikrligiga 
bog’liq. Diskretlik bu ishchi organning koordinat o’qi bo’yicha dastur orqali eng 
kichik surilishi. 
6.Boshqarish dasturini dastgohga uzatish yo’li bo’yicha:
 Dastgohning boshqaruv pulti klaviaturasi orqali; 
 Kodlangan dasturni perfolentaga yozish orqali; 

---

 Kodlanmagan dasturni magnit tasmaga yozish orqali; 
 Boshqaruvchi elektron hisoblash mashinasi xotirasi orqali; 
 Kombinatsiyalashgan usullar orqali. 
7.Ishchi shpindellar soni bo’yicha dastgohlar bir shpindelli, ikki shpindelli va ko’p 
shpindelli bo’lishi mumkin. 
8. Universallik darajasi bo’yicha dastgohlar (a) keng universal; (b) universal; (v) 
ixtisoslashgan va (g) maxsus bo’ladi. Keng universal dastgohlar tarkibi asosan ko’p 
operatsiyali dastgohlardan tashkil topgan. 
9. Avtomatlashtirish darajasini oshiradigan qurilmalar mavjudligi bo’yicha: 
a) RDBD + asboblarni almashtirish qurilmasi (AAQ); 
b) RDBD + zagotovkalarni almashtirish qurilmasi (ZAQ); 
v) RDBD + burilish stoli (BS); 
g) RDBD + AAQ + ZAQ + BS; 
d) RDBD + ko’p shpindelli kallaklarni almashtirish qurilmasi. 
 
10.Ishchi organni boshqarish uchun xizmat qiladigan axborot manbalari soni 
bo’yicha dastgohlar quyidagi bo’lishi mumkin (rasm 2): 
Rasm 2. Axborot manbalari soni bo’yicha dastgohlarning klassifikatsiyasi: 
1 - raqamli dastur bilan boshqarish qurilmasi; 2 - qadamli yuritma; 3 - reduktor; 
4 - dastgohning stoli; 5,8 - teskari aloqa datchigi; 6 - ichki teskari aloqa zanjirining datchigi; 7-
dastgoh; U
1
,U
2
, U
3
, U
4 
–axborot manbalari 
1).Bir axborot manbasi bilan (U
1 
– raqamli boshqarish dasturi) (rasm 12, a). Bunday 
boshqarish tizimlari ajralgan bo’ladi, chunki ularda ishchi organning haqiqiy holati 
haqidagi ma’lumot mavjud emas.
2).Ikki axborot manbasi bilan (U
1
, U
2 
– bosh orqa aloqa zanjiri signali) (rasm 2, b). 
Bunday boshqarish tizimlari yopiq bo’ladi. 
3).Uchta axborot manbasi bilan (U
1
, U
2
, U
3
– ichki orqa aloqa signali) (rasm 2, v). 
4).To’rt va undan ziyod axborot manbalari bo’yicha. Bunday boshqarish tizimlarida 
majburiy axborot manbalaridan (U
1
– U
3
) tashqari qo’shimcha manbalar (U
4
) mavjud. 
Ularning tarkibi kesishquvvati va kuchini o’zgarishi, issiqlik va egiluvchan 
deformatsiyalari va qator boshqa ma’lumot manbalaridan tashkil topishi mumkin.