O„zbekistоn respublikаsi оliy vа o„rtа mахsus tа‟lim vаzirligi sаmаrqаnd dаvlаt universiteti

 
Total maydon - bu milliy hamjamiyat nazorati ostidagi uzluksiz makon 
(hozirgacha bunday maydon Rossiya Federatsiyasining aksariyat hududlarini 
qamrab oladi). 
 
Geosiyosiy tayanch nuqta - bu ma'lum bir davlat tomonidan 
boshqariladigan umumiy aloqa maydonidan tashqaridagi hudud bo‗lib, uning 
aloqalari milliy jamoat tomonidan boshqarilmaydi. Shunday qilib, Vetnam, Kuba, 
Laos, Kambodja va boshqa mamlakatlar SSSRning geosiyosiy nuqtalari edi. 
 
Metapole - bir vaqtning o‗zida bir nechta davlatlar tomonidan zabt 
etilayotgan makon (Zyuganovning fikriga ko‗ra, bu tur Rossiyaning butun 
hududini o‗z ichiga oladi) (Pleshakov, 1994; Zyuganov, 1997). Meta (gr. - keyin, 
uchun, orqali) - ergashish, o‗tish, o‗zgartirish, o‗zgartirish. 
Milliy manfaat. Manfaatga muayyan guruhlarga moddiy va ma‗naviy 
tomondan foyda keltiruvchi omil sifatida qarash mumkin. Biroq geosiyosatda 
milliy manfaat tushunchasi kengroq ma‗noda – xalqlar, davlatlar manfaatlaridan 
kelib chiqib talqin etiladi. Bizningcha, milliy manfaatning geosiyosiy tus olishi 
avvalo o‗sha davlatda olib borilayotgan ichki siyosatning tarkibiy qismini tashkil 
etuvchi asosiy vazifalar va maqsadlardan boshlanadi. Negaki, har bir davlat aniq 
bir tarixiy sharoit, taraqqiyot va barqarorlik manfaatlari, milliy - tarixiy xususiyati 
va qadriyatlaridan kelib chiqib, uzoq va yaqin kelajakda amalga oshirilishi zarur 
bo‗lgan asosiy vazifalari va maqsadlarini belgilaydi. Masalan, bugungi kunda 
O‗zbekistonning oldida turgan asosiy ustuvor masalalar – jamiyatni siyosiy va 
iqtisodiy jihatdan erkinlashtirish; jamiyat ma‗naviyatini yuksaltirish; xalq turmush 
darajasini oshirish; iqtisodiyotda tarkibiy o‗zgarishlarga erishish; barqarorlik, 
tinchlik, totuvlik va davlatimiz hududining daxlsizligini ta‗minlash va boshqalar 
hisoblanadi. Ushbu vazifa va maqsadlar davlatimiz milliy manfaatlari tizimida o‗z 
aksini topgan. Har bir davlatning milliy manfaatlari evolyutsiyasi oxir oqibat jahon 
siyosati bilan bog‗lanadi. Shuning uchun ham jahon siyosati asosida nafaqat 
manfaat tushunchasi turadi, balki har bir milliy manfaatlar amaliyoti jahon 
siyosatini harakatga keltiradi. Shu tariqa davlatlarning o‗z manfaatlariga erishish 

---

20 
yo‗lidagi harakatlari, unga intilishi jahonda muayyan kuchlar muvozanatini yuzaga 
keltiradi. Ana shu bosqichda geosiyosatning manfaat kategoriyasi kuchlar 
muvozanati kategoriyasi bilan amaliy jihatdan o‗zaro tutashadi. Aytish joizki, 
geosiyosatning mohiyatiga va fanning tuzilishiga ko‗ra mavjud bo‗lgan 
kategoriyalari, ularni ham nazariy, ham amaliy jihatdan o‗rganish muhim 
ahamiyatga egadir.