O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti

1.2-jadval 
Atrof-muhit muammolari va mahkumlar dilemmasi 
B davlat hamkorlik qiladi 
B davlat chetga chiqadi 
A davlati hamkorlik qiladi 
5, 5 
1, 7 
A davlat chetga chiqadi 
7, 1 
2, 2 
Har bir mamlakat o’zining yalpi ichki mahsulotini maksimal darajada 
oshirishni xohlaydi deb hisoblasak, ushbu atrof-muhit o’yinida “Mahbuslar 
dilemmasi” o’yinining tuzilishi mavjud. Shunday qilib, yagona Nash 
muvozanati har bir mamlakat uchun xiyonat qilishdir. Atrof-muhit masalalari 
bo’yicha xalqaro hamkorlikning qiyinligining bir jihati ushbu o’yinda va uning 
Nash muvozanatida tasvirlangan. 
Bunday vaziyatda o’z mamlakatining yalpi ichki mahsulotini maksimal 
darajada oshirish maqsadiga ega bo’lish haqiqatdan ham oqilonami? Aslida, bu 
“oqilona” bo’ladimi yoki yo’qmi, mazkur bobda muhokama qilingan ijtimoiy 
me’yorlar va insonlarning dunyoqarashiga bog’liq. Masalan ijobiy dunyoqarash 
mavjud bo’lib, unga ko’ra insonlar o’z mamlakatining yalpi ichki mahsulotini 
maksimal darajada oshirishlari oqilonadir. Boshqa tomondan, boshqa 
mamlakatlarga xiyonat qilishdek salbiy dunyoqarashlar mavjud va o’z 

---

21 
mamlakatining yalpi ichki mahsulotini maksimal darajada oshirish oqilona 
emas. Yoki boshqa bir dunyoqarash bo’lishi mumkin, unga ko’ra boshqa 
mamlakatlarning yalpi ichki mahsulotini maqsadning bir qismi sifatida ko’rib 
chiqish oqilonadir. 
Ekologik muammolar bugungi kunda insoniyat oldida turgan eng katta 
vazifalardan biridir. Eng yaxshi davlat siyosatini tanlash, biz inson faoliyati 
iqtisodiyotining ratsionalligi va yuqorida muhokama qilingan asl ma’nodagi 
ratsionallikni qanday ko’rishimizga bog’liq. Darhaqiqat, ko’plab mamlakatlar 
ekologik muammolarni hal qiladilar va ular bu nuqtai nazarga qarab oqilona 
bo’lishi yoki bo’lmasligi ham mumkin.