O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti
-jadval Mahbuslar dilemma o’yini
Download 1.36 Mb. Pdf ko'rish
|
Xulq-atvor (o\'quv qo\'llanma) - янги
- Bu sahifa navigatsiya:
- Nash muvozanati
|
1.1-jadval
Mahbuslar dilemma o’yini B mahkum sukut saqlaydi (jim tursa) B mahkum tan oldi (tan olsa) A mahkum sukut saqlaydi (jim tursa) -2, -2 -15, -1 A mahkum tan oldi (tan olsa) -1, -15 -10, -10 Jadvalda har bir o’yinchi boshqa o’yinchining harakatini hisobga olgan holda o’z harakati yoki strategiyasidan qanday foyda olishi ko’rsatilgan. B mahkum hamkorlik qilish strategiyasini tanlaganida (jim tursa) va A mahkum buzg’unchilikni (tan olsa) tanlaganida, A mahkumning to’lovi 1 yillik qamoq jazosi va B mahkumning to’lovi 15 yillik qamoq jazosi hisoblanadi. Har bir to’lov (-1, -15) sifatida tavsiflanadi. Boshqa kombinatsiyalar jadvalda ko’rsatilgan. Nash muvozanati – har bir o’yinchi boshqa o’yinchilar tanlagan strategiyalarga eng yaxshi munosabatda bo’ladigan strategiya kombinatsiyasidir. Mahbuslar dilemmasidagi Nash muvozanati har bir mahbusning tan olishidir. Nesh muvozanatini tasdiqlash uchun, avvalo, mahbus A ning eng yaxshi harakatini o’rganamiz. Faraz qilaylik, B mahbus tan olishni tanladi. Agar A mahbus jim tursa, uning to’lovi -15, agar u ham tan olsa, uning to’lovi -10 bo’ladi. Bu holatda A mahbusning eng yaxshi munosabati aybni tan olishdir. Aytaylik, A mahbus tan olishni tanladi, demak, B mahkumning eng yaxshi munosabati ham tan olishdir. Demak, tan olishni tanlagan ikkalasining 19 strategiya kombinatsiyasi Nash muvozanatidir. Boshqa Nash muvozanati yo’q. Masalan, agar B mahbus sukut saqlashni va A mahkum sukut saqlashni tanlasa, A mahkumning to’lovi -2 ga teng. Agar A tan olsa, uning to’lovi -1 ga oshiriladi. A uchun eng yaxshi harakat B ning strategiyasidan kelib chiqqan holda maksimal foyda olish uchun tan olishdir. Shu tariqa ikkalasi ham bir-biri bilan hamkorlik qilsa, qamoq jazosi 2 yil ichida tugaydi, bir-biriga xiyonat qilsa, 10 yil qamoq jazosini o’taydi. Ammo, jamoa sifatida ular ahmoqona tanlov qiladilar, chunki, har biri inson faoliyati iqtisodiyotining ratsionalligi bilan o’z foydasini maksimal darajada oshirishga harakat qiladi. “Mahbuslar dilemmasi” o’yinida har bir mahbusning qamoq muddatini qisqartirish maqsadi bor. Nash muvozanatida, ikkalasi ham 2 yillik qamoq jazosiga hukm qilinishi mumkin bo’lsa-da, ikkalasi ham 10 yillik qamoq jazosi bilan yakunlanadi. Shu ma’noda, biz Nash muvozanatida maqsad amalga oshirildi, deb ayta olmaymiz. Ushbu “Mahbuslar dilemmasi” o’yinining tajribalarida ko’pincha tadqiqot ishtirokchilari hamkorlik qilishni afzal ko’rishlari kuzatiladi. Garchi bu harakat inson faoliyati iqtisodiyotining ratsionalligini qanoatlantirmasa ham, u o’zining asl “ratsionallik” ma’nosida haqiqatdan ham oqilona bo’lishi mumkin, chunki, u maqsadni amalga oshiradi. Inson faoliyati iqtisodiyotining ratsionalligi ortida har bir qaror qabul qiluvchining inson faoliyati iqtisodiyotining ratsionalligi bor degan taxmin mavjud. Agar boshqa ishtirokchi inson faoliyati iqtisodiyoti bo’lsa, u hech qachon hamkorlikni tanlamaydi, shunda xiyonat oqilona bo’lishi kerak. Aslida, agar boshqa o’yinchi inson faoliyati iqtisodiyoti bo’lmasa, hamkorlikni tanlash hatto xudbin ishtirokchilar uchun ham mantiqsiz bo’lishi mumkin. Mahbuslar dilemmasi o’yinida xudbinlik bilan maqsadga erishish mantiqiymi yoki yo’qligini ko’rib chiqaylik. Shu maqsadda, bu o’yinni atrof- muhit masalalariga qo’llashimiz mumkin. Misol uchun dunyoni A va B 20 davlatlardan iborat deb faraz qilaylik. Aytaylik, A va B mamlakatlari yalpi ichki mahsulotiga (YaIM) atrof-muhit masalalari siyosati ta’sir qilishi mumkinmi? Har ikki davlat ham hamkorlik qilib, atrof-muhit muammolarini yengib chiqsa, ularning har biri 5 milliard dollarlik yalpi ichki mahsulot olishi mumkin. Agar ikkalasi ham ekologik muammolarga e’tibor bermasa, ularning har biri yalpi ichki mahsulot sifatida 2 milliard dollar oladi. Bir davlat xiyonat qilishni tanlasa, ikkinchi mamlakat esa atrof-muhit muammolari bilan shug’ullansa, sobiq davlat 7 milliard dollar yalpi ichki mahsulotga ega bo’lishi mumkin, ammo, boshqa davlat 1 milliard dollarga tushadi. Ushbu holatni 1.2- jadvaldagi to’lov matritsasi sifatida tasvirlash mumkin. Download 1.36 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|