O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi

2. Tuproqning tarkibi va xossalariga miqdor va sifat jihatidan ta'rif berish 
uchun tuproq namunalarini laboratoriyada tahlil qilish.
3. Tuproqlarning 
tabiiy 
sharoit 
omillari 
tasiriga 
ko'ra 
tarqalish 
qonuniyatlarini aniqlash. Buning uchun har tomonlama tekshirishlar olib borish 
natijsida tuproq miqdoriy va sifat jixatidan hisobga olinadi. Bu tuproq xaritasini 
tuzish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. 
4. Ushbu kursdan amaliy mashg'ulotlarni bajarishda quyidagi xaritografik 
ishlar qilinadi. Tuproq xaritalari va agrotuproq rayonlashtirish xaritalarini tuzish, 
hamda xo'jaliklarning yer suvlarini agronomik ishlab chiqarish tavsifnomasi 
beriladi va har xil xaritogrammalar tuziladi. 

---

69 
Tuproq xaritasini tuzishda tuproqning quyidagi muhim xususiyatlariga 
alohida e’tiborni qaratish zarurdir: 
1. Tuproq paydo bo’lishi va rivojlanishi jarayoniga qarab turli genetik 
qatlamlarni hosil qiladi. Har bir genetik qatlam o’ziga xos morofologik belgilarga, 
kimyoviy tarkibga va fizik xossalarga ega bo’ladi. Shuning ushun tuproqni 
o’rganishda aynan shu yerning o’ziga xos bo’lgan joydan kesma qazib, genetik 
qatlamlar ta’rifi asosida tuproqni o’rganish alohida ahamiyat kasb etadi.
2.Tuproq xaritasini tuzishda, tuproqning tekislik va balandlik kengliklari 
bo’yicha almashinish chegaralarini aniqlash va ularni xaritaga tushirish ishlari 
amalga oshiriladi. Bu ishni aniq qilib bajarish bir muncha qiyin bo’lganligi tufayli 
baz’an xarita – chizmalar qilinadi. 
Shunday qilib tuproqning tarqalishlarini chizmaga tushirish ishlarini bajarish 
katta mas’uliyat talab etadi. Tekshiruvchi tuproqshunoslik fanlarini yaxshi bilishi, 
texnik ishlarni bajarish amaliyoti ko’nikma va malakalarni yaxshi egallagan 
bo’lishi zarur. 
Xalq boyligi bo'lgan tuproqni muhofoza qilish, unumli foydalanish va 
unumdorligini oshirish hozirgi zamon muammolaridan biridir. 
Qishloq ho'jaligi zamin, ya'ni tuproqga asoslangan eng qiyin ishlab chiqarish 
turidir. Chunki tuproqga tushgan urug'ning unib chiqishi uchun muayyan sharoit 
kerak bo'lib,bu sharoit har joyda har xil bo'ladi.Bir joyda sho'rlanish,ikkinchi joyda 
eroziya,uchinchi joyda zichlik yuqori,boshqa bir joyda namlikning etishmasligi va 
hokoza kamchiliklar turli hil qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. 
Tuproqdan ilmiy asosda to'g'ri foydalanish uchun tuproqning hossasini, 
xususiyatlarini, tavsifini, agronomik ko'rsatkichlarini, tabiiy unumdorligini va 
ma'lum tabiiy sharoitini hisobga olish kerak. 
Mamlakatimizda yer va tuproq resurslaridan to’g’ri foydalanish umumhalq 
vazifasidir. Buni to’g’ri amalga oshirish uchun sifatli tuproq xaritasi va unga 
qo’shimcha kerakli bo’lgan xaritografik ma’lumotlar hamda xo’jalikning yer 
maydonining tavsiflari bo’lishi kerak. 

---

70 
Tuproq xaritasini tuzish uchun, turli xil tuproqni tekshirish ishlari olib 
boriladi. Buning uchun ekspedisiyalar tashkil etiladi, laboratoriya ma’lumotlari 
to’planadi. Bu davlat yer tuzish, yer hisobi va uni baholash uchun birlamchi 
material bo’lib xizmat qiladi.