O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi

 
Quyi genetik qatlamga o‘tish tasnifi. 
Genetik 
qatlamlarga 
o‘tish 
tasnifi 
tuproq 
hosilbo‘lish 
jarayoninigintensivligini va uning yo‘nalishini belgilab beruvchi kriteriyaladan 
biridir. 
A. K e s k i n-kesmaning oldingi tik tomonida yaqol ko‘zga tashlangan holda 
ajiralib turadi. Genetik qatlamning keyingi qatlamga keskin o‘tishi haydalma 
qatlamning quyi chegarasida kuzatiladi. 
B. A n i q-qo‘shni genetik qatlamlar o‘rtasidagi chegara tuproq profilida aniq 
ajralgan holda ko‘zga tashlanadi,chegaraniajratish xatoligi 2-3sm.bunday ajralish 
ya’ni o‘tish A
2
yoki V qatlam tlarda kuzatiladi. 
V. S e z i l a r l i-rang bo‘yicha deyarli ajiratish qiyin zichligi yoki namligi bilan 
ajratish 
mumkin, 
xatoligi3-5sm 
oralig‘ida bo‘ladi. Bunday chegarali 
o‘tishElyuvialli-illyuvial yotqiziqli tuproqlarning quyi qismida bo‘ladi. 
D. A s t a –s e k i n-tuproq genetik qatlamlarining chegaralari biridan ikkinchisiga 
bilimsiz o‘tadi, chegarani aniqlash xatoligi 5 sm. bo‘ladi . 
Kesmadan namuna olish. 
Tuproq namunalari asosiy va nazorot kesmalaridan olinadi.Asosiy kesmaning 
tik tushgan tomoni genetik qatlamlarga ajratiladi va morfologik tasnifi 

---

77 
beriladi,laboratoriya tahlil ishlari uchun ajiratilgan genetik qatlamdan tuproq 
namunalari olinadi.Olingan namunalar tuproq tur xili yoki ayirmalarni to‘liq 
qamrab olgan bo‘lishi shart. Tuproq namunalari kesmaning quyi qismidan 
yuqoriga qarab olib boriladi. Namunalar 500-700 g . ni tashkil qiladi. 
Sug‘oriladigan yerlar haydalma qatlami va lalmikor yerlarning gumusli 
qatlamlaridan namuna to‘liq olinadi.SHuningde ajiratilgan genetik qatlam 10 sm 
bo‘lganda ham tuproq namunasi to‘liq olinadi.Genetik qatlam qalinligi 50sm va 
undan ortiq bo‘lganda 2 ta tuproq namunasi olinadi.Maqsadli ilmiy tadqiqot ishlari 
uchun tuproq namunalari 0-10 sm, 10-20 sm, 20-30sm, 30-40 sm,40-50 sm, kabi 
ketma –ketlikda olinadi.Olingan tuproq namunalari maxsus mato xaltalarga 
solinadi va yorliq yozib solib qo‘yiladi. Yorliqdagi yozuv oddiy qora qalam bilan 
yoziladi.Tuproq namunalari quyosh nuri tushmaydigan ochiq joyda yoki 
shomollatilib turiladigan xonada quritiladi. Quritilgan tuproq namunalari kesma 
bo‘yicha bitta qilib yig‘iladi.