O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi

Eskitdan sug’oriladigan tuproqlar chirindi rangi bilan qatlamning 
qalinligiga qarab quyidagilarga bo’linadi. Agar chirindi bilan bo’yalgan qatlam 
30 sm dank am bo’lsa kuchsiz tuproqlar deyiladi. 30-70 sm gacha bo’lsa o’rtacha 
kuchli tuproqlar deyiladi. Agarda chirindi qatlami 70 sm dan katta bo’lsa kuchli 
tuproqlar deyiladi. 
Tuproq xaritalarida eskidan sug'oriladigan tuproqlardagi chirindi 
qatlam qalinligi sonlar indeksi bilan belgilanadi. Kuchsizlar – 1, o'rtacha 
kuchlilar – 2, kuchlilar – 3 
Yangidan sug’oriladigan tuproqlar 10 yildan 50 yilgacha bo’lgan 
sug’orilish tarixiga ega. Bu tuproqlarning faqatgina ustki qismi (30-40 sm li 
qatlam) sugorish natijasida o’zgargan bo’ladi. Xaydalma qatlam har xil tuzilishga 
ega. Pastki qatlamlat qo’riq tuproqlar holatidagi tabiiy belgilar bilan, barcha 

---

92 
qatlamlarni ham saqlab qolgan. Tuproq qatlamlarida uchraydigan bunday 
qatlamlar xaritalarda(Yas)indeks bilan belgilanadi. 
Yangitdan o’zlashtirilgan tuproqlar. Bu tuproqlar 10 yilgacha sug’orilish 
tarixiga ega. Bu tuproqlarning faqatgina ustki qatlami xaydash natijasida 
o’zgargan xalos. Ostki qatlamlar esa qo’riq tuproqlarnikiday tabiiy qatlamlarini 
saqlab qolgan bo’ladi. Tuproq profile bo’yicha o’zgarish unchalik sezilmaydi. 
O’simlik ildiz sistemasining ozuqa istemol qiladigan chuqurliklarida, oziq 
moddalarini kam saqlashi bilan xarakterlanadi. Rel’efi odatda noteks bo’ladi. 
Yangitdan o’zlashtirilgan tuproqlarning indeksi (Yao’) belgisi bilan belgilanadi. 
6.3. Sug’oriladigan tuproqlarning bo’linishi va ularning indekslari 
O'zbekiston hududi sug'oriladigan tuproqlari asosan 2 ta mintaqaga bo'linadi.
1.Cho'l zonasi mintaqasi.
2.Bo'z tuproqlar mintaqasi.
Agar cho'l zonasi mintaqasi bo'yicha tuproqlarning indekslanishini 
ko'radigan bo'lsak: