Grafika yozuv sistemasining birinchi va yetakchi komponentidir.Uning lisoniy (lingvistik) asosini o‘zbek tilining fonologik sistemasi va ma’lum darajada shu tilning leksik sathi tashkil qiladi.Grafik tizim tilning ana shu sathlariga mansub birliklar bilan grafemalar vositasida aloqaga kirishadi40.
Grafema yozuvning eng kichik birligidir, u fonemani ifodalash uchun ishlatiladi hamda tashqi (moddiy) va ichki (mavhum) tomonlari bor bo‘lgan bilateral birlik sanaladi.41 U shu ikki tomonning - ifodalovchi va ifodalanuvchilarning uzviy bog‘liq bo‘lishiga asoslanadi. Uni quyidagi chizmalar shaklida tavsiflash mumkin:
Q grafemasining
rtashqi (ifodalovchi) tomoni —alif- bodagi Q harfining optik-grafik tasviri.
ichki (ifodalanuvchi) tomoni- o‘z- bek tilining chuqur til orqa,portlov- chi, jarangsiz “q” fonemasi.
E s l a t m a: grafemaning bosma va yozma, bosh va kichik shakllari uning
allograflari sanaladi.
|
tashqi (ifodalovchi) tomoni - so„-
|
? grafemasining
|
roq belgisining shakli (optik-grafik tasviri).
ichki (ifodalanuvchi) tomoni -
so‘roq ohangi (intonema).
tashqi (ifodalovchi) tomoni -
shu raqamning shakli (optik- gra- fik tasviri).
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |