Konsonantizm - undosh fonemalar tizimi.
Labial undoshlar - lab-lab va lab-tish undoshlari.
Til-tish undoshlari (dorsal va alveolyar undoshlar)- tilning uchki qismi bilan pastki yoki yuqori tishlarning milki orasidagi to‘siqda hosil bo‘ladigan undoshlar.
Til oldi- tanglay undoshlari - til oldi qismining qattiq tanglay tomon ko‘tarilishidan hosil bo‘lgan to‘siqda yuzaga keladigan undoshlar.
Til o„rta undoshi - tilning o‘rta qismi bilan tanglay orasidagi to‘siqda hosil bo‘lgan "y" undoshi.
Sayoz til orqa undoshlari - k,g,n(ng) fonemalari. Ular velar (qattiq)undoshlar sanaladi.
Chuqur til orqa undoshlari -q,g‘,x fonemalari. Ular uvular (kichik til ishtirokida hosil bo‘lgan) undoshlar sanaladi.
Bo„gDiz undoshi - "h" fonemasi. U faringal undosh deb ham ataladi.
Yumuq fokusli burun tovushlari (nazal tovushlar) - m,n,n sonantlari.
Fokus - talaffuzda faol va nofaol nutq a’zolari orasida hosil qilingan to‘siq.
Adabiyotlar: 1 (19-44-betlar), 10 (57-72-betlar), 11 (117-150-betlar), 15 (22-34-betlar), 16 (44-53-betlar), 21 (17-21-betlar),23 (2002 - yil nashri,47-51-betlar; 2004-yil nashri, 40-44-b.),28 (16-21-betlar),29(18-23). Y n a q a r a n g: Решетов В.В.Узбекский язык.- Т.: «Учпедгиз»,1959 (212-225-b.); MaxMygoe А. Согласные узбекского литературного языка.-Т.: «ФАН»,1986. (8- 9-b.)
Undosh fonemalarning paradigmatik va sintagmatik
tavsiflari
Unlilarda bo‘lganidek, undoshlarda ham fonemalar paradigmatik va sintagmatik jihatdan tavsiflanadi.
Undosh fonemalarning paradigmatik tavsifida ularning konsonantizm sistemasi ichidagi strukturasi (aloqa-munosabatlari) va shu munosabatlardan kelib chiqadigan funksional xususiyatlari(so‘z va morfemalarni farqlash jihatlari) izohlanadi.Bunday tavsif fonemalarning kuchli pozitsiyalardagi yoki bir xil fonetik qurshovdagi belgi-xususiyatlarini va vazifalarini qiyoslashga asoslanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
