O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus

retseptorlar, cho‘zilish va bosilishni sezadigan-pressoretseptorlar va baroretsepiorlar; tovush 
tebranishlarini sczadigan-fonoretseptortar 
yoki vestbuloretseptorlar; xemoretseptorlar-
muayyan kimyoviy birikmalarning ko‘rsatadigan ta‘sirini sezadi; fotoretseptorlar-yorug‘lik 
ta‘sirini sezadi; osmoretseptorlar-usmotik bosimning o‘zgarishini sezadi. 
Retseptorlar analizatorning periferik qismidir. Afferent neyronlar va o‘tkazuvchi yo‘llar 
analizatorning markaziy oxirlari hisoblanadi. Morfologik tafovut va fizjologik ixtisoslashganligi 
jihatdan farq qiladigan ko‘pgina retseptor apparatlar hor. Retseptorlaming morfo-fiziologik 
tafovutiga va retseptortardan ko‘pchiligining ixtisoslashgan ko‘p hujayrali a‘zolar-resepsiya 
a‘zolarida ekanligida namoyon bo‗ladi. Resepsiya a‘zolari ta‘sirotlarni retseptor hujayralariga yoki 
asb oxirlariga o‘tkazishga moslashgandir. Retseptorlarning ixtisoslashganligi shunda ko‘rinadiki, 
birinchidan ular ta‘sirotlarning muayyan turi - yorug‘lik, tovush, kimyoviy, mexanik, issiq-sovuq va 
shunga o‘xshash ta‘sirotlarni qabul qilishga moslashgan, ikkinchidan, ular juda yuksak darajada 
qo‘zg‘aluvchan bo‘ladi, ya‘ni minimal miqdordagi tashqi ta‘sirot energiyasi bilan qo‘zg‘ala oladi. 
Retseptorlar ichki va tashqi retseptorlar deb ikkita katta guruhga bo‘linadi. Ichki 
retseptorlar-interoretseptorlar 
yuboradigan 
impulslar 
ichki a‘zolarning holati haqida 
(visseroretseptorlar) va tana hamda undagi ayrim qismlarning fazodagi vaziyati, harakati 
to‘g‘risida (vestibuloretseptorlar va proprioretseptorlar) xabar berib turadi. Tashqi retseptorlar-
eksteroretseptorlar-tashqi olamdagi narsa va hudisalarning xossalari, ularning organizmga ta‘siri 
to‘g‘risida signal berib turadi. 
Ba‘zi retseptorlar organizmdan ancha olisdagi narsalardan keluvchi ta‘sirotlarni qabul qila 
oladi. Bunday retseptorlar distant retseptorlar deb ataladi. Ularga ko‘ruv, eshituv, hid biluv 
reseptorlari kiradi. Boshqa-kontakt retseptorlar faqat bevosita o‘ziga tegib turgan, ya‘ni retseptor 
tizimi yaqin yotgan narsalardan keluvchi ta‘sirotlarni qabul qila oladi. 
Shunday qilib, rctseptorlar-analizatorning periferik bo‘limi hisobtanadi, Affereni (sezuvchi) 
neyronlar va o‘tkazuvchi yo‘llar analizatorning o’tkazuvchi bo‘limini lashkil etadi. Bosh miya 
po‘stloqining retseptorlardan qo‘zg‘alishni qabul qiladigan qismlari analizatorning markaziy