O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti alimov T. A., Ajabov A. Q., Mirtoshev Z. D

Mustaqil yechish uchun masalalar:

1. 
   Moskva shahrida (φ=55°45) Vega yulduzi (δ=+38°42) yuqori kulminasiyasida bo’lganda uning zenit masofasi qanday bo’ladi? (Javob 17°3)
   
2. 
   Yulduz shimoliy qutbdan 15° orqada bu yulduz Sankt-Peterburgda (φ=59°57) hamma vaqt gorizont ustida bo’ladimi? (Javob δ=75°, yulduz yuqori kulminasiyasida h>0 bo’lib yulduz hamma vaqt yuqori kulminasiyasida bo’ladi)
   
3. 
   Yulduzning qutbiy masofasi 20°15 – ga teng bunday yulduz Vologda shahrida (φ=59°13) kulminasiyada bo’lganda zenit masofasi qanday bo’ladi. (Javob: Z=51°2)
   
4. 
   Arxangelsk (φ=64°32) shahrida quyi kulminasiyasida kuzatiladigan yulduzning og’ishi qanday. (Javob: δ=35°28)
   

III - amaliy mashg’ulot.
Astronomik koordinatalar sistemalari

1. 
   Osmonnong qaysi nuqtasida og’ish -90° bo’ladi.
   

Yechish: Yoritgichlarni og’ish koordinatasi olam ekvatoridan boshlab shimoliy qutb tomon 0° dan 90° gacha o’zgaradi, Janubiy qutb tomon 0° dan -90° gacha o’zgaradi. Shuning uchun osmon sferasini janubiy qutbida og’ish -90° ga tengdir.

2. 
   Shimol, janub, sharq va g’arb nuqtalarining azimutlari qancha?
   

Topish kerak:
A_N=?, A_w=?; A_E=?; A_S=?
Yechish: Azimut osmon sferasining janubiy S nuqtasidan boshlab osmon sferasining ko’rinma aylanishi tomon ya’ni g’arbga tomon o’lchanadi, shuning uchun A_N=180°, A_w=90°; A_E=270°; A_S=0°

3. 
   Qutb yulduzi olamning shimoliy qutbidan 58 ga yaqin joylashgan, uning og’ishini toping.
   

Berilgan: Yechish:
R=58 Qutbiy masofa va og’ish yig’indisi 90° bo’lib, bundan
---------------- δ=90°-P=90°-58=89°2
δ=?

4. 
   Geografik kengligi 42° bo’lgan joyda zenit nuqtasining og’ishini toping.
   

Berilgan: Yechish:
φ=42° Zenit nuqtaning yuqori Q nuqtasining zenit masofasiga ---------------- va u joyning gegrafik kengligiga tengdir: δ_z=Z_Q=φ=42°