O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti alimov T. A., Ajabov A. Q., Mirtoshev Z. D

Mustaqil yechish uchun masalalar:

1. 
   Geografik kengligi 23°27 bo’lgan kuzatish joyida olam qutbini gorizontal koordinatalari qanday?
   
2. 
   G’arb nuqtasini va sharq nuqtasini soat burchagini aniqlang.
   
3. 
   Quyoshni 21 mart, 22 iyun, 23 sentyabr va 22 dekabr kunlaridagi soat va og’ish koordinatalarini aniqlang.
   

IV - amaliy mashg’ulot.
Astronomik koordinatalar sistemasi

1. 
   G’arb nuqtasini va sharq nuqtasini soat burchagini aniqlang.
   

Topish kerak: Yechish:
t_w=? Soat burchagi olam ekvatorini yuqori Q nuqtasidan
t_E=? boshlab osmon sferasining ko’rinma aylanish tomon
ya’ni g’arb tomon o’lchanganligi uchun
t_w=90°=6soat, t_E=270°=18soat; 1soat=15°;

2. 
   Bahorgi tengkunlik nuqtasining to’g’ri chiqishi va og’ishi qancha?
   

Topish kerak: Yechish:
α_γ=? δ_γ=? To’g’ri chiqish koordinatasi bahorgi tenglik nuqtasidan boshlab ekvator aylanasi bo’ylab o’lchanadi, og’ish esa ekvator aylanasidan boshlab og’ish aylanasi bo’ylab o’lchanadi γ nuqta olam ekvatori ustida yotganligi uchun α_γ= δ_γ=0.

3. 
   Osmon sferasi qaysi nuqtasini to’g’ri chiqishi va og’ishi nolga tengdir. Bu nuqtaning astronomik kenglamasi va uzunlamasi qancha?
   

Topish kerak: Yechish:
λ_γ=? Bahorgi tengkunlik nuqtasini to’g’ri chiqishi va og’ishi
β_γ=? nolga tengdir α_γ= δ_γ=0; Bu nuqtaning astronomik
kenglamasi va uzunlamasi ham nolga tengdir, chunki γ nuqta olam ekvatori va ekliptika kesishi nuqtasi bo’lib λ, γ nuqtadan boshlab ekliptika aylanasi bo’ylab o’lchansa β ekliptika aylanasidan boshlab o’lchanadi. Shuning uchun λ_γ= β_γ=0.

4. 
   Ekliptika shimoliy qutbini to’g’ri chiqishi va og’ishini aniqlang.
   

Topish kerak: Yechish:
α_p=? To’g’ri chiqish koordinatasi bahorgi tengkunlik
δ_p=? Nuqtasidan boshlab berilgan nuqtaning og’ish
aylanasigacha o’lchanadi, shuning uchun α_p= 270°=18soat, bo’lib og’ish olam ekvatoridan boshlab o’lchanganligi uchun δ_p=90°-23°26=66°34