O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti qo’lyozma huquqida qo`chqorova dilfuza o`ktam qizi aralash tolali matolarga gul bosish va yakunlovchi pardozlash texnologiyasini tadqiq etish

I bob bo’yicha xulosa 
Olib borilgan ilmiy adabiyotlar tahlili shuni ko’rsatadiki, paxta va 
tabiiy ipak chiqindilari bilan modifikasiya qilingan nitron asosidagi aralash
matolarni bo’yash va gul boshishga tayyorlashning fizik-kimyoviy 
jarayonlarini o’rganish, bunda namlik yutishini oshishiga, elektrlanishini
kamayishiga bag’ishlangan dolzarb muammolar hal etilganligi va shu 
bilan birga modifikasiyalangan nitron tolalarini to’qimachilik jihozlarida
qayta ishlash osonlashganligidan darak beradi. 
Shu nuqtai nazardan to’qimachilik sanoatida ishlab chiqariladigan
paxta-nitron tolasi asosida aralash mato olindi va uning xossalari o’rganildi. 
Tabiiy ipak chiqindilari bilan nitron tolasi modifikasiyalandi va ular orasida
kimyoviy bog’ hosil bo’lishi aniqlandi. Tayyorlangan aralash tolali matoning 
gul bosish va yakunlovchi pardozlash jarayonlari o’rganish ham ilmiy,
ham amaliy ahamiyat kasb etadi.

---

44

II -bo`lim. Metodik qism 

2.1.Foydalanilgan kimyoviy moddalar tavsifi 
Faol bo’yovchi moddalarning asosiy xarakteristikasi 


Jadval 2.1. 
Bo’yovchi modda 
nomi
Struktura formulasi 

Ishlab
chiqaruvchi 

DTS

Zarg’aldoq- 5R

Turkiya
Bercolin 

Mol. massasi
889

Ochiq qizil 6B 

Bezema
Mol. massasi 
802

Binafsha- 4R

Turkiya
Bercolin 

Mol. massasi
926

Ochiq ko’k 19K 

Turkiya

Bercolin

Mol. massasi 
626

---

45

Jadval 2.2. 

Kimyoviy moddalar 

nomi

Formulasi

Tashqi ko`rinishi
Natriy bisulfit 
NaHSO
3
Oq kukun
Natriy karbonat 
Na
2

CO

3
Oq rangli kukun 

Magniy Xlor

MgCl

2
Oq rangli kukun 

Natriy silikat

Na
2

SiO
3

Rangsiz,

qovushqoq 
suyuqlik
Vodorod peroksid 
H
2

O

2
Rangsiz suyuklik 

oqarturuvchi

O`yuvchi ishqor 
NaOH
O`yuvchi rangsiz 

suyuqlik

Sulfat kislota 
H
2

SO

4
Rangsiz, 

qovushqoq

suyuqlik 
OP-10
—

Sirt aktiv modda 

OOM
—

Optik oqartiruvchi 

modda
Mochevina 

CO(NH
2

)

2
Oq donachalar 

Aktiv bo’yovchi

modda

NaSO
3

–Kp–T–X 

Dispers bo’yovchi 

modda
Kp–SO

3
Na

3 g li xom namunaga quyidagi tarkib bo’yicha ishlov beriladi, 

(g/l): Vanna moduli 1:30.

1. Na

2
SiO

3
- 30

2. SAM - 0,5

---

46
3. H

2
O

2

- 3
4. MgCl

2
- 1

Qaynatish — oqartirish jarayoni 95°C haroratda, 30 minut davomida

olib boriladi. Ishlov berilgan mato avval issiq suv keyin sovuq suv bilan 
yaxshilab yuviladi va quritiladi.