O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti qo’lyozma huquqida qo`chqorova dilfuza o`ktam qizi aralash tolali matolarga gul bosish va yakunlovchi pardozlash texnologiyasini tadqiq etish

bo`yovchi moddalar bilan bo’yash 
Aktiv bo`yovchi moddalar bilan sellyulozali tolalarni bo`yash uchun 
1-2 g og`irlikdagi oqartirilgan mato namunasi 30°C haroratda 1,5% li aktiv
bo`yovchi moddaning neytral eritmasiga shimdiriladi, 3-5 minut 
shimdirilgach, siqiladi va 80°C haroratda quritish shkafida quritiladi.
So`ngra mato 2 qismga bo`linadi va birinchi namuna quyidagi tarkibli 
eritmada 3-5 minut shimdiriladi va siqiladi: natriy karbonat — 2,0 g/l,
natriy xlorid — 30,0 g/l. Har ikki mato 15-20 minut davomida laboratoriya 
bug`latgichida bug` bilan ishlanadi, iliq suv bilan yuviladi. So`ng
namunalar alohida-alohida stakanga solinib, 30 minut davomida sirt aktiv 
moddaning 2 g/l li eritmasida qaynatiladi. Namunalar issiq va sovuq suv
bilan yuviladi va quritiladi. Tajribadan so`ng qaysi namuna yaxshi 
bo`yalganligi aniqlanadi.

2.5. Sovun eritmasi ta`siriga rang mustahkamligini tekshirish
Katta bo`lgan aralash tolali matolar rangini sovun eritmasiga 
chidamliligini tekshirish uchun, bo`yalgan yoki gul bosilgan mato
namunasini bir tarafiga shu matoni tashkil etuvchi, lekin oq holatdagi 
namuna va ikkinchi tarafiga ishlatilgan bo`yovchi modda bilan bo`yalishi
mumkin bo`lgan boshqa mato namunasi tikiladi[44]. 
Rangning sovunga mustahkamlikni tekshirish vannasi moduli 50 ga
teng. Rangni sovunga mustahkamligini aniqlash uchun tarkibida 5 g/l 
sovun bo`lgan eritma 40°C haroratgacha qizdiriladi. Shu vannada oldindan
tayyorlangan namunaga 30 minut davomida ishlov beriladi. Ishlovdan 
so`ng namuna sovuq suvda chayilib quritiladi. Ishlov berilgan hamda
quritilgan namuna ranglari etalon bo`yicha baholanadi. Baho uch raqamdan 

---

48
iborat bo`lib, ulardan birinchisi namuna rangini o`zgarganini, ikkinchi 
namunaning o`ng tarafiga tikilgan oq matoning va uchinchisi namunaning
teskari tarafiga tikilgan oq namunaning bo`yalganlik darajasini bildiradi.