O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti qo’lyozma huquqida qo`chqorova dilfuza o`ktam qizi aralash tolali matolarga gul bosish va yakunlovchi pardozlash texnologiyasini tadqiq etish

Jadval 3.8. 
Pigment gul bosish bo’yog’i tarkiblari va miqdori 
Tarkib
Miqdor, g/kg 

I
II

Pigment (pasta)
25-100

25-100
Emulsion quyultiruvchi 

640-700
-
Emulsion quyultiruvchi va lateks 

-
765-870

Lateks SKS-65- GP
75-100

-
metazin

75-100
75-100

NH
4

Cl (25%) 

25
25

NH
4
OH (25%) 

5-10
5-10

---

68

3.3.1. Dispers bo’yovchi moddalar bilan gul bosish 
Dispers bo’yovchi moddalar poliefir va atsetat tolali matolarga, 
nitron va kamroq poliamid tolali matolarga gul bosishda ishlatiladi. Gul
bosish uchun nurbardoshligi yuqori va harorat ta’siriga chidamli bo’yovchi 
moddalar ishlatiladi. Gul bosish texnologiyasi:
gul bosish 

quritish


bo’yovchi moddani tolaga bog’lanish


yuvish


quritish jarayonlaridan iborat. Gul bosish bo’yog’i tarkibi tola turiga va 

rang singdirish usuliga bog’liqdir. Masalan, asetat tolali materiallar uchun

quyidagi tarkiblar ishlatiladi.
Quyultiruvchi sifatida natriy alginat, karboksimetilselluloza, tragant va
ularning aralashmasi ishlatiladi. Poliefir, poliamid va triatsetat tolalariga 
gul bosilganda bo’yoq tarkibiga tola massasiga nisbatan 0,3-2% miqdorida
intensifikator (benzoy, salitsil kislota, xlor) .


3.4. Yakunlovchi pardozlash jarayonining bosqichlari 
Tayyor mahsulotning uzoq muddat xizmat qilishi, ko’rkam va bejirim 
bo’lishi, o’z shaklini uzoq muddat saqlay olishi kabi sifatlarini
ishlatiladigan to’qimachilik materiallarining xossalari belgilaydi, o’z 
navbatida to’qimachilik materiallarining sifati, tashqi ko’rinishi va
xossalarini yakunlovchi pardozlash belgilaydi. Oxirgi pardozlash shunday
texnologik jarayonlar yig’indisidan iboratki, unda to`qimachilik
mahsulotlarning, sifatini yaxshilash uchun tashqi chiroyli tovar ko`rinishi 
berish, standartga mos en berish, istemolchini didini ta`minlash va boshqa
ba`zi xususiyat berish kabi jarayonlar bajariladi. 
To`qimachilik mahsulotlari kerakli texnologik bosqichlardan o`tgandan
keyin, oxirgi pardozlash jarayoniga o`tadi. Bu yerda to`qimachilik 
mahsulotlarini tayyorlash tugatilib rasmiylashtiriladi.
Oxirgi pardozlash jarayonida matoga turli xususiyat (ipakdek 
tovlanish, yaltillash, yumshoq vors berish va h.k) berib, yaxshi fazilatlarga
ega

bo`ladi.

Sellyuloza 

tolasidan

tayyorlangan 
matoga
kam

g’ijimlanadigan va suvga kirishmaydigan xususiyat beriladi. Sintetik

---

69
tolalarda tayyorlangan matolarni antistatik mahsulotlar bilan ishlov 
beriladi.
To`qimachilik 
matolariga
oxirgi 

pardozlashda

beriladigan 
xususiyatlarning ko`pligi sababli bajariladigan jarayonlar ikki guruhga
bo`linadi: fizika-mexanikaviy va kimyoviy. 
Fizika-mexanikaviy jarayonga qirqish, pat berish, enni kengaytirish,
dazmollash, presslash va boshqalar kiradi. 
Yakunlovchi pardoz berish uchun ishlatiladigan jarayonlarni
barchasini ikki xilga bo`lish mumkin: 
1. Mexanik yakunlovchi pardoz jarayonlari
2. Kimyoviy yakunlovchi pardoz jarayonlari 
Kimyoviy yakunlovchi pardoz berish jarayoniga quyidagilar kiradi:
1. G’ijimlanishga qarshi pardoz 
2. Kirishishga qarshi pardoz.
3. Olovga chidamlilik uchun pardoz 
4. Suvni itaruvchi pardoz
5. Ifloslanishga qarshi pardoz va boshqalar. 
Ana shu kimyoviy pardoz berish uchun ishlatiladigan moddalarning
umumiy nomi appret deyiladi.