Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkеnt davlat

 
b) Shurflarni hujjatlashtirish 
Shurflarni hujjatlashtirishda bajariladigan ishlar va ularning tartibi 
ariqchalarni hujjatlashtirishdagiga oʻxshashdir. 
Odatda shurfning foydali qazilma uyumlarining yoʻnalishiga 
koʻndalang bitta kengroq devori hujjatlashtiriladi. Lekin ba’zan 
shurfning bitta emas, ikkita kesishuvchi yoki toʻrtta devorining hammasi 
hujjatlashtirilishi mumkin (14-rasm). 
Koʻpchilik shurflarning devorlari mahkamlanishi tufayli ularni 
hujjatlashtirishni qazish jarayonida mayda intervallarga boʻlib olib 
borish maqsadga muvofiqdir. Shurflar yuqoridan pastga qarab 
hujjatlashtiriladi. Mayda shurflar koʻpincha toʻliq qazib boʻlingandan 
keyin 
hujjatlashtiriladi. 
Bundan 
tashqari 
shurfning 
tubini 
hujjatlashtirishga alohida e’tibor beriladi. Shurfning chuqurligi har bir 

---

70
metrga chuqurlashib borganda uning tubi hujjatlashtiriladi. Shurflarni 
fotosuratlarga olish vaqtida maxsus yoritgich asboblaridan foydalaniladi. 
14-rasm. Shurfni hujjatlashtirish (V.I.Biryukov boʻyicha): 
1-kaynozoy qatlami; 2-biotitli gneyslar; 3-amfibolli gneyslar; 4-aplit daykasi;
5-pegmatitlar; 6-pegmatitlar (grafik strukturali); 7-kvars-muskovit; 8-biotit;
9-yoriqlar. 
d) Yer osti kon lahimlarini hujjatlashtirish 
Vertikal yer osti lahimlarini (shaxtalarni) hujjatlashtirish xuddi 
shurflarni hujjatlashtirish kabi bajariladi. 
Gorizontal yer osti lahimlarini hujjatlashtirish bu lahimlarning 
foydali qazilmaga nisbatan joylashishiga qarab ikki xil usulda bajariladi: 

---

71
1) Foydali qazilma uyumlarini koʻndalangiga kesuvchi lahimlar 
(kvershlaglar, ortlar, rassechkalar, shtolnyalar). 
2) Foydali qazilma uyumlarining yoʻnalish chizigʻiga parallel 
oʻtuvchi lahimlar (shtreklar, shtolnyalar). 
Birinchi turdagi lahimlarni hujjatlashtirishda ikkala yon devorlar va 
shiftning rasmi chiziladi va hujjatlashtiriladi (4-rasm). Ba’zi murakkab 
uchastkalar alohida masshtabda chizilishi mumkin. 
Ikkinchi turdagi lahimlar, ya’ni shtreklar va shtolnyalarni, 
hujjatlashtirishda eng avval lahimlarning old devori (zaboy) lahim 
chuqurlashgan sari har 2-3 metrda hujjatlashtiriladi. Bundan tashqari 
foydali qazilma uyumlari va togʻ jinslari qatlamlari gorizontal holatda 
yoki yotish burchagi kichik boʻlsa, ikki yon devorlari ham 
hujjatlashtiriladi. Agar foydali qazilma va jinslarning yotish burchagi 
katta boʻlsa, old devordan tashqari bitta yon devor va lahimning shifti 
hujjatlashtiriladi (5-rasm). 
Vertikal va qiya yer osti lahimlarini hujjatlashtirishda foydali 
qazilma uyumlarining yotish burchagiga qarab yoki lahimning ikki 
devori yoki bir devori va tubi (har 2-3 metrda) hujjatlashtiriladi. 
Shuni esda saqlash kerakki, hamma rasmlar ma’lum bir 
marksheyderlik shahobchalariga aniq bogʻlangan va geografik 
yoʻnalishlar boʻyicha oriyentirlangan boʻlishi kerak. Rasmlarda 
namunalar olingan joylar koʻrsatilgan boʻlishi kerak. 
Rasmlarda keltirilgan tavsiflar iloji boricha qisqa va aniq, iloji 
boricha rasmlarda koʻrsatilishi qiyin boʻlgan ma’lumotlarni oʻz ichiga 
olishi kerak. Ma’lum bir intervalni yorituvchi rasm va tavsif mumkin 
qadar yonma-yon joylashtirilishi kerak.