O‘ZBekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘Bek nomidagi o‘ZBekiston milliy universiteTI

Hududiy dialektlar – ma’lum hududning o‘ziga xos belgilari, 
binobarin, o‘ziga xos lug‘at, grammatik yoki fonetik xususiyatlariga ega 
bo‘lgan so‘zlashuv tili.
Idiolekt – bir til sohibi nutqining fonetik, grammatik, leksik va 
uslubiy xususiyatlari.
Ijtimoiy-kommunikativ tizim – muayyan lisoniy hamjamiyatda 
qo‘llaniladigan, funksional jihatdan bir-birini to‘ldiradigan, o‘zaro aloqada 
bo‘lgan kodlar yoki subkodlar majmuyi.
Interferensiya – ikki tilni biladigan shaxsning bir tilining ikkinchi 
tiliga ko‘rsatgan har qanday ta’siri va bu ta’sirning natijasi. 
Jargon – biron ijtimoiy guruh vakillarining o‘z nutqi bilan 
ko‘pchilikdan ajralib turish maqsadida, o‘zicha mazmun berib ishlatadigan 
so‘z va iboralari. Masalan, oq (aroq), qizil (vino) – ichuvchilar nutqiga xos; 

---

80 
strelka (uchrashuv) yoshlarning nutqida; ko‘k, ko‘kat (AQSh dollari), 
dodasi (biron narsaning zo‘ri) – ko‘proq bozorchilarning nutqida 
qo‘llaniladi. 
Kod – muloqot vositasi bo‘lib, u tabiiy tillar (o‘zbek, rus, ingliz va 
h.k.) hamda sun’iy tillar: esperanto yoki zamonaviy mashina tillari, morze 
alifbosi, turli signallar va boshqalarni o‘z ichiga oladi. Tilshunoslikda kod 
deganda lisoniy shakllar: til, hududiy yoki ijtimoiy dialekt, shahar koynesi 
tushuniladi.
Kodlar aralashuvi (bir kod tasarrufidan ikkinchi kod 
tasarrufiga o‘tish) – nutqiy muloqot chog‘ida so‘zlovchining 
kommunikatsiya sharoitidan kelib chiqqan holda, bir tildan (bir til 
variantidan, dialektdan, uslubdan) boshqa bir til ko‘rinishiga o‘tishi. 
Kommunikativ vaziyat – ikki yoki undan ortiq kishilar nutqiy 
muloqotining vaziyati.
Koordinativ (sof) bilingvizm – ikki til mutlaqo muxtor bo‘lib, har 
biri o‘zining tushunchalar majmuyiga mos keladi, ikki tilning grammatik 
kategoriyalari ham mustaqil bo‘ladi.