O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Muskul to‟qimasini tuzli aralashmasini dializ qilish. Dializ metodi katta oqsil 
zarrachalarini yarim o‘tkazgich bo‘lgan pardadan (sun‘iy kolloid membranalar va tabiiy 
hayvon va o‘simlik membranalari) o‘ta olmasligiga asoslanadi. Boshqa molekulalar va 
ionlar bulardan osongina o‘ta oladi.
Dializ usuli yuqori molekulali birikmalarni tuzlar va boshqa moddalardan tozalash uchun 
foydalaniladi. Bu usul bilan tozalangan oqsil dializlangan deyiladi. Dializ uchun 
ishlatilgan asbob dializator deyiladi. Eng oddiy dializator bo‘lib, distillangan suvli 
stakanga solingan sellofan yoki kolloid xaltacha xizmat qiladi. Dializ tez va to‘liq amalga 
oshishi uchun stakan oqar suvga ulangan bo‘lishi yoki stakandagi suv to‘xtovsiz 
almashtirib turilishi lozim.

---

Dializatorni tayyorlash. Sellofandan 9-12 sm diametrli doira kesib olinadi. Uni xalta 
shaklida bukiladi. Hosil bo‘lgan xaltacha shisha tayoqchaga boylanadi va stakanga tagi 
tegmaydigan qilib osiladi. Kichkina voronka yordamida dializatorga 10 ml tuzli 
aralashmaning filtratidan solinadi (solingan suyuqlik xaltachaning yarmidan oshmasligi 
kerak) va 1 litrli distillangan suv solingan stakanga joylashtiriladi. Shunadan keyin har 5-
10 minut davomida stakandagi suvdan olib, unga sulfat ionlarini borligini (bariy 
gidroksid yordamida) va oqsilni yo‘qligiga (biuret reaksiyasi yordamida) tekshirish 
uchun reaksiyalar o‘tkaziladi. Stakandagi suv almashtirilgandan keyin yana shu 
reaksiyalar qilib ko‘riladi. Agar reaksiya chiqsa, stakandagi suv 5-10 minut davomida 
almashtirilib, reaksiya chiqmaguncha amalga oshiriladi. 1,5-2 soatdan keyin sulfat ionlari 
uchun olib borilgan reaksiya chiqmaydi. Bu dializning tugaganligidan darak beradi, ya‘ni 
bunda dializatordagi tuz to‘liq stakandagi suvga chiqib ketgan bo‘ladi. Shu paytda 
xaltachadagi tiniq bo‘lgan filtrat loyqalanadi. Natijada distillangan suvda eriydigan 
globulinlar cho‘kmaga tushadi. Xaltacha stakandan olinadi va uning ichidagisi qog‘oz 
filtr orqali filtrlanadi. Filtrda globulinlar qoladi, albuminlar esa filtratga o‘tadi. Ikkala 
tomonda ham oqsil borligi biuret reaksiyasi yordamida aniqlanadi. 
Albuminlarni cho‘ktirish uchun filtratga ammoniy sulfatning kukunidan eritma 
to‘yingan holga kelguncha solinadi. Bunday sharoitda albuminlar cho‘kmaga tushadi. 
Keyin quruq qog‘oz filtr yordamida filtrlanadi. Ammoniy sulfat bilan to‘liq 
to‘yintirilganda, eritmada oqsil qolmaydi. Buni tekshirish uchun filtratdan ozgina olib 
biuret reaksiyasini o‘tkazib ko‘rish kerak.