O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi qoraqalpoq Davlat Universiteti

Trutоn tеnglаmаsining kоeffisiеnti muаyyan fizik mа’nоgа egа:
ya’ni bu fаzаviy аylаnishlаrdа entrоpiyaning o’zgаrishini bildirаdi. Kоeffisiеntning birligi J/(mоl•K) bo’lib, entrоpiyaning birligigа mоs kеlаdi.
Nаmunа. Nоrmаl qаynаsh hаrоrаtidа (307,9 K) dp/dT=3,53•10³ Pа/•K bo’lsа, dietilefirining bug’lаnish issiqligi hisоblаnsin.
Klаpеyrоn-Klаuzius tеnglаmаsigа ko’rа:

Suyultirilgan eritmalarning qaynash temperaturasi
Yuqoridagi eritma toza erituvchining qaynash temperaturasiga qaraganda yuqoriroq temperaturada qaynaydi deyilgan edi. Eritmaning qaynash temperaturasi bilan toza erituvchining qaynash temperaturasi orasidagi farq eritma qaynash temperaturasining ko’tarilishi deb ataladi.
Eritmaning konsentratsiyasi qancha katta bo’lsa, u shuncha yuqori temperaturada qaynaydi.

Bu hodisani tushunish uchun 1-rasmda ko’rsatilgan diagrammadan foydalanamiz. Bu diagrammada OA chizig’i toza erituvchi bug’i bosimining, O₁A₁ chizig’i eritma bug’i bosimining, OB chizig’i qattiq holatdagi toza erituvchi bug’i bosimining temperatura o’zgarishi bilan o’zgarishini ko’rsatadi (OB chizig’i OA chizig’iga qaraganda tikroq bo’ladi, chunki bug’ to’g’ridan- to’g’ri qattiq holatga o’tganda ko’p issiqlik chiqadi).
Ma’lumki, har qaysi suyuqlik to’yingan bug’ining bosimi atmosfera bosimiga teng bo’lgandagina qaynaydi. Тoza erituvchining to’yingan bug’i bosimi Т₁ da 760mm ga yetadi. Shuning uchun toza erituvchi Т₁da qaynaydi. Eritmaning to’yingan bug’i bosimi hamma vaqt toza erituvchinikidan kichik bo’lgani sababli uning bug’ bosimini 760mm ga yetkazish uchun temperaturani Т₁gacha emas, balki Т₂ gacha ko’tarish kerak. Demak, eritma Т₂ da qaynaydi O₁A₁ chizig’iga Klauzius- Klapeyron tenglamasi bilan Raul qonunini tadbiq etib eritma qaynash temperaturasining ko’tarilishini aniqlash uchun tubandagi formula topilgan:

bunda: (Т₂-Т₁)-eritma qaynash temperaturasining ko’tarilishi, R-gaz doimiysi, Т₁-toza eruvchining qaynash temperaturasi; 1g toza erituvchining qaynash temperaturasidagi bug’lanish issiqligi; q-1000 g erituvchida erigan modda miqdori. Agar:
bo’lsa,
u holda formulaga ega bo’lamiz. Bu formulada Ye –erituvchining ebulioskopik doimiysi. Ye 1000g erituvchida 1 mol modda eriganda hosil bo’lgan eritmani qaynash temperaturasi erituvchining qaynash temperaturasiga qaraganda necha gradus ortiq ekanligini ko’rsatadi. Uning qiymati faqat erituvchining tabiatiga bog’liq bo’lib, erigan moddaga bog’liq emas. Har qaysi erituvchi o’ziga xos ebulioskopik doimiyga ega. masalan, suv uchun Е=2255,2 Joul issiqlik yutiladi.

Agar gramm erituvchida gramm modda erigan bo’lsa, qaynash temperaturasi ortishini topish uchun quyidagi proporsiyani yozish mumkin: moddaning konsentratsiyasi bo’lganda qaynash temperaturasining ko’tarilishi E bo’lsa, konsentratsiya bo’lganda qaynash temperaturasining ko’tarilishi Т bo’ladi.

kelib chiqadi; bunda m - erigan moddaning molekulyar massasi -erigan moddaning molyal konsentratsiyasini ifodalaydi. Demak, ifoda kelib chiqadi.