O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. A. Rasulov, V. A. Grachev

4.5- rasm. Cho‗yanni kovshda tozalash uchun qurilma: 
a — havo oqimi bilan tozalanadi; b — kovshda qorgich bilan aralashtiriladi; 
d — buriladigan kovshda aylanuvchi mexanizm bilan aralashtiriladi; 
1 — kovsh, 2 - g‗ovak tiqin, 3 — azot yoki boshqa gazni uzatish, 4 — qorgich uzatmasi, 5 — 
naysimon qorgich, 6 — burish uzatmasi, 7 — aylanuvchi mexanizm, 8 — uzatma. 
Po‘latning sifatini yaxshilash uchun vakuumdan foydalanish. Bu maqsadda 
vakuumda suyuqlantirish va pechdan tashqarida vakuumlash usullaridan 
foydalaniladi. Pechdan tashqarida vakuumlash shundan iboratki, istalgan po‗lat 
suyuqlantirish pechida olingan suyuq po‗lat quyish oldidan vakuumda saqlab 
turiladi, buning natijasida unda erigan vodorod hamda azot chiqarib yuboriladi. Bu 
holni bosim pasayganda gazlar eravchanligining kamayishi bilan tushuntirish 
mumkin. Sunday sharoitlarda po‗lat tarkibida bo‗lgan kislorod va uglerod o‗zaro 
to‗laroq ta‘sirlashadi. Hosil bo‗ladigan uglerod oksidi

---

270 
[C] + [O] = {CO} 
gaz fazasiga o‗tadi. Bu reaksiyaning muvozanati umumiy bosimning pasayishi 
hisobiga o‗ng tomonga siljiydi. Bu reaksiyaning muvozanat konstantasi quyidagi 
korinishga ega: 
, 
bu yerda: 
– CO ning parsial bosimi (parsial bosim umumiy bosimdan ulush 
ko‗rinishida aniqlanadi, shuning uchun vakuumlashda 
keskin pasayadi). 
Po‗latni pechdan tashqarida vakuumlashning to‗rtta usuli mavjud: 
1) maxsus kamerada kovshda (po‗latli kovsh kameraga joylash- tiriladi, u 
germetik bekitiladi va unda vakuum yaratiladi, 4.6- a rasm); 
2) metallni kovshdan kovshga quyishda (bo‗sh kovsh kamerada o‗rnatiladi, u 
yerda vakuum yaratiladi va saqlab turiladi, 4.6- b rasm); metall to‗kib 
bo‗shatiladigan kovsh tegishlicha zichlanib, vakuum kamerasi ustida o‗rnatiladi;