O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Komission taqdirlashlar. Ular turagent va turoperator hamkorligi 
shartlarining negizi hisoblanadi. Komission taqdirlash ikki funksiyani bajaradi: 
birinchidan, turagentning yagona daromad manbai bo‘lib xizmat qiladi; ikkinchidan, 
uni faol ishlashga rag‘batlantiradi. Agar turagent o‘zini komission taqdirlanishi 
oshishidan manfaatda bo‘lsa, turoperator uchun har qanday komission oshirilish 
uning shaxsiy daromadining kamayishini bildiradi. Turoperator va turagent 
o‘rtasidagi munosabatlarda hamisha differensiyalashgan, tamoil jihatidan progressiv 
komission narx qo‘llaniladi: turagent qancha ko‘p tur sotsa, unga to‘lanadigan 
komission taqdirlash shuncha yuqori bo‘ladi. Komission taqdirlashning quyidagi 
turlari mavjud: 
 turoperator va turagent hamkorligining dastlabki bosqichida o‘sib 
boruvchi hajm uchun minimal darajada bazaviy komissiya; 
 nomavsumiy turlarni sotishni rag‘batlantirish uchun qo‘shimcha 
nomavsumiy komissiya qo‘llaniladi; 
 qo‘shimcha komissiya guruh turlarni (15-20 kishi) sotish uchun ham 
to‘lanadi; 
 qo‘shimcha komissiya turlarni sotishning yillik hajmiga muvofiq 
mo‘ljaldan ziyodi uchun ham ko‘zda tutiladi (retrafaol komissiya); 
 qo‘shimcha komissiya turagentning barqaror ishi uchun to‘lanadi. 
Komission taqdirlashdan tashqari, turagent ishini rag‘batlantirish uchun
boshqa raqobatlantirish choralaridan ham foydalaniladi, masalan, bonuslar to‘lash, 
ya’ni turlarni belgilangan hajm (norma)dan ortiq sotib, oshirib bajargani uchun qayd 
etib qo‘yilgan summa to‘lash, bepul safar yo‘llanmasi, qimmatbaho suvenirlar bilan 
taqdirlash. 
Hisob – kitoblar. Turoperatorlar va turagentlar hisob-kitoblari joylashgan 
manzilga qarab, naqd pul to‘lash va bevosita bank o‘tkazmalari yo‘li bilan amalga 
oshirildi. Bunda shuningdek turagent tomonidan komission taqdirlashni ushlab 
qolish tartibi ham aniqlanadi, avans muddatlari va yakuniy hisob – kitoblar, sotuvlar 
haqida oylik hisobot tartibi belgilanadi.