O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti g. R. Tursunova

Banketda xizmat ko‘rsatish. Xizmat ko‘rsatish tartib - qoidalari haqida bosh 
ofitsiant oldindan reja tuzib oladi. Rejada stollarga xizmat ko‘rsatadigan ofitsiantlar 
ismi sharifi yoziladi. Oldindan har bir ofitsiant uchun yordamchi stol belgilanadi, 
bosh ofitsiant rahbarligida ofitsiantlar ulardan foydalanadi. Har bir ofitsiant guruhi 
uchun bosh ofitsiant xizmatni rejalashtirib, taom, ichimlik va boshqa narsalarni kim, 
qachon olib kelishini buyuradi hamda nazorat qilib turadi. Qaysi ofitsiant 
foydalanilgan idish - tovoq va anjomlarni yig‘ishtirib olishini, tozalarini olib kelib 
stolga qo‘yishini oldindan belgilaydi. Har bir ofitsiant bu vazifalarni boshlanmasidan 
oldin bilishi kerak. Mehmonlar kofe zaliga o‘tganlaridan so‘ng qaysi ofitsiantlar 
xizmat ko‘rsatishi, banket stollarini kimlar yig‘ishtirishi kerakligini bosh ofitsiant o‘z 
nazoratiga oladi. 
Banketning muvaffaqiyatli o‘tishi bosh ofitsiantga bog‘liq. U oshxona 
xodimlari va taom tayyorlovchilar bilan kelishgan holda taomnomaga kiritilgan 
taomlar, gazaklarni tayyorlash, stolga qo‘yish vaqtini belgilaydi. Ofitsiantlar bosh 
ofitsiant ko‘rsatmalarini so‘zsiz bajarishlari zarur. Xizmat jarayonining bajarilishini 
nazorat qilib turgan holda, bosh ofitsiant zalga taomlarni o‘z vaqtida berilishini, 
keyingi taom kelishini va toza idishlar stollarga qo‘yilishini kuzatib turishi kerak. 
Banketda mehmonlar ko‘p bo‘lganligi sababli birgina bosh ofitsiantning harakati 
yetarli bo‘lmaydi. Bunday hollarda bosh ofitsiant bir yoki ikki nafar ofitsiantni o‘ziga 
yordamchi qilib oladi. Yordamchi ofitsiantlar restoranning ishlab chiqarish bo‘limi 
bilan bog‘lanadi va banket zalining ayrim joylarida xizmat ko‘rsatayotgan boshqa 
ofitsiantlarga rahbarlik qiladi. Bosh ofitsiant bu vaqtda zalda bo‘ladi. Xizmat 
ko‘rsatish jarayonida eng mas’uliyatli payt hamma ofitsiantlarning zalga bir vaqtda 
taom va ichimliklarni olib kelish hamda zaldan chiqib ketishidir. Banketda, albatta, 

---

288 
navbat tartibini saqlash lozim, agar navbat tartibi buzilsa, ofitsiantlar orasida shovqin 
- suron, bir - biriga to‘qnashish, o’rindiqlarga tegib ketish va qoqilish holatlari yuzaga 
keladi. Natijada xizmat ko‘rsatish jarayoni buziladi. Shuning uchun, bosh ofitsiant 
banket uchun oldindan ofitsiantlar bilan maxsus dars o‘tadi. 
Banket stollari bezatilgandan so‘ng, bosh ofitsiant banket xizmatining 
xususiyatlari haqida ofitsiantlarga tushuntiradi, ularni sektorlarga, stollarga 
biriktiradi. Taomlar va ichimliklar berish qoidalariga rioya qilish haqida tushuntiradi. 
Mehmonlar zalga kirishi bilan har bir ofitsiant o‘z sektorida mehmonlarni 
o‘tirishlarida yordam beradi. Hurmatli mehmonlarga bosh ofitsiant qaraydi. 
Mehmon kutishning eng murakkab jihati mehmonlar ko‘p bo‘lgan banketlarda 
xizmat ko‘rsatishdir. Xizmat ko‘rsatish qulay bo‘lishi uchun hamma stollarga 
raqamlar qo‘yib chiqish kerak. Odatda raqam qo‘yish yuqoridagi stollardan 
boshlanadi. Eshikka yaqin stollarga esa oxirgi raqamlar qo‘yiladi. 
Rasmiy qabul banketlarida mehmonlarni stol atrofiga joylashtirishda quyidagi 
qoidalarga rioya qilish nazarda tutiladi: 
1. Eshikdan kirish qarshisida hurmatli mehmonlar uchun o‘rin belgilanadi, agar 
eshik yonboshda bo‘lsa, hurmatli mehmonlar o‘rni ko‘cha tomondagi derazalar 
qarshisidan belgilanadi. 
2. Qabul banketida ayol sardorning o‘ng tomonidagi joy hurmatli joy 
xisoblanadi, xo‘jayinning o‘ng tomoni ikkinchi joy bo‘ladi. 
3. Agar banketda ayollar bo‘lmasa, hurmatli joy banket sardoridan o‘ng 
tomondagi va undan chapdagi ikkinchi joy xisoblanadi. 
4. Aziz mehmon banket sardori qarshisida o‘tiradi. Bunda sardordan chap 
tomondagi joy ikkinchi o‘rin bo‘ladi. 
5. Agar qabul banketida sardorning ayoli bo‘lmasa, uning roziligi bilan 
mehmonlardan biron ayol bu joyni egallashi mumkin. 
Axloq - odob qoidalariga ko‘ra, banketda ayollarga birinchi navbatda xizmat 
ko‘rsatiladi. Hurmat yuzasidan ba’zan banket sardori ayol roziligi bilan avval 
hurmatli mehmonlarga xizmat ko‘rsatishni aytadi. 

---

289 
Agar mehmonlar qayerga o‘tirish lozimligini oldindan bilsalar, ularni 
joylashtirish qulay bo‘ladi. Restoranda mehmonlarga qulay bo‘lish maqsadida banket 
zaliga kirish uchun ko‘rsatkichlar qo‘yiladi. 
Banketlarga xizmat ko‘rsatishda ayniqsa, ofitsiantning kasb mahorati kerak. U 
xushmuomala, e’tiborli, xushchaq - chaq, zukko bo‘lishi lozim. Bu esa xizmat 
ko‘rsatishning yuksak darajada o‘tishi va mehmonlarga yaxshi kayfiyat bag‘ishlashi 
mumkin. 
Banket o‘tkazishda yana bir muhim shart shundan iboratki, ofitsiant nafaqat 
bosh ofitsiant bilan, balki boshqa ofitsiantlar bilan ham yaxshi muomalada bo‘lishi 
shart. Ofitsiant yonidagi stolga kim xizmat ko‘rsatishini yaxshi bilishi kerak. Taom 
va ichimliklar berilganda ham ofitsiant hushyor bo‘lishi, belgilangan taomni o‘z 
egasiga yanglishmasdan yetkazishi kerak. 
Banketlarga xizmat ko‘rsatish ofitsiant uchun sinov bo‘lishi lozim. Undan 
ortiqcha shovqinlarsiz idish - tovoqlarni yig‘ishtirish talab qilinadi. Iloji bo‘lsa 
ofitsiant zalda past ohangda gapirishi kerak. Ofitsiant qo‘shni stollardagi hamkasblari 
ishini ham imkoniyati boricha kuzatishi, ortiqcha harakatlar yuzaga kelsa yordam 
berishi yoki sekin tartibga chaqirishi kerak. Lekin mehmonlarning bironta iltimosi 
yoki taklifi e’tiborsiz qolmasligi maqsadga muvofiqdir. Bajarish imkoni bo‘lmasa, 
mehmonga tushuntirish, kechirim so‘rash lozim. 
Banketga xizmat ko‘rsatish vaqtida ofitsiantning umumiy ish tartibi 
quyidagicha bo‘lishi kerak: 

rasmiy banketlarda ofitsiantlar yupqa oq qo‘lqop bilan ishlaydi; 

taom olish uchun taom tarqatish joyiga borishda ofitsiantning chap bilagida 
sochiqcha, zarur bo‘lsa podnos va anjomlar bo‘lishi kerak; 

taom tarqatish joyida taomlarga yaxshi shakl berilishiga e’tibor berishi, 
tarelka chetlari toza va boshqa anjomlar ham talabga javob berishi kerak. 
Kamchiliklarni tezlik bilan ishlab chiqarish bo‘limi boshlig‘i yoki oshpazlarga habar 
berishi kerak; 

garnir, sous alohida beriladigan bo‘lsa, asosiy taom bilan birga olinishi 
kerak; 

---

290 

taomlar olingandan so‘ng ofitsiantlar zalga belgilangan raqam navbati bilan 
kirishadi. 
Navbatdagi taom berish uchun banket stoli tayyor ekanligini ko‘rgan bosh 
ofitsiant zalga kirish uchun ofitsiantlarga ishora qiladi. O‘z navbati va raqamiga rioya 
qilgan holda ofitsiantlar zalga kiradi va o‘z stollari tomon boradi. Bosh ofitsiant 
hamma narsa tayyorligiga, taomlar keltirilganligiga ishonch hosil qilib, xizmatni 
boshlash haqida imo - ishora qiladi. Shundan so‘nggina ofitsiantlar bir vaqtda 
mehmonlar oldiga kelib taom qo‘yishni boshlaydi. 
Taomlar tarqatishning estetik xususiyati shundan iboratki, zalda harakat 
qilayotgan hamma ofitsiantlar bir tartibda taomlarni chap qo‘lda yoki podnosda olib 
kelishlari lozim, idishlar balandligi tirsak barobarida bo‘lishi kerak. Zalda faqat bosh 
ofitsiant ko‘rsatgan yo‘nalishlar bo‘yicha harakat qilib, tez va mayda qadam tashlab 
yurish tavsiya qilinadi. 
Mehmonlar oldin qo‘yilgan taomlarni iste’mol qilib bo‘lgach, ofitsiantlar 
idishlarni yig‘ishtirishga kirishadilar. Banketning rasmiy qismi tugaganligi belgisi 
ziyofat sohibining yoki sohibasining o‘rnidan turishi bilan belgilanadi.